|
KOLEKCJA LEOPOLIS MUZEUM NIEPODLEGŁOŚCI W WARSZAWIE
W końcu 1992 r. przedstawiciele Oddziału Stołecznego Towarzystwa Miłośników Lwowa wystąpili z inicjatywą powołania "wspólnie z Muzeum Niepodległości i w jego siedzibie, funduszu i zbiornicy materiałów dotyczących przeszłości Lwowa pod nazwą "Leopolis" (1). Propozycja została przyjęta i w dniu 18 grudnia 1992 Towarzystwo Miłośników Lwowa Oddział Stołeczny i Muzeum Niepodległości w Warszawie wspólnie powołały KOLEKCJĘ LEOPOLIS MUZEUM NIEPODLEGŁOŚCI W WARSZAWIE, będącą nawiązaniem do tradycji przedwojennego Towarzystwa Miłośników Przeszłości Lwowa (2).
Dnia 8 stycznia 1993, podczas spotkania kilkunastu członków Towarzystwa Miłośników Lwowa Oddział Stołeczny i przedstawicieli Muzeum, powołano Radę - organ opiniodawczo-doradczy dyrektora Muzeum w sprawach Kolekcji - w składzie:
przewodniczący Jerzy Janicki;
członkowie:
Józef Bobrowski,
Uchwalony został regulamin określający zadania Rady. Do bieżących jej kontaktów z Muzeum powołano trzech kuratorów: Ryszarda Brykowskiego, Aleksandrę Garlicką i Tadeusza Rudkowskiego.
Ustalono tworzenie funduszu Kolekcji i gospodarowanie nim (4).
Przyjęty przez Radę program określił cele i zasady działania Kolekcji:
- systematyczne gromadzenie materiałów historycznych, muzealnych, wszelkich śladów materialnych i niematerialnych przeszłości, przekazujących prawdę i legendę o Lwowie i Małopolsce Południowo-Wschodniej,
- upamiętnianie i upowszechnianie wśród potomnych dziedzictwa historycznego tego miasta i regionu.
Przyjęto, iż zbiory Kolekcji tworzone będą z przekazów i darowizn osób prywatnych i instytucji, a także - w miarę uzyskanych funduszy - pomnażane drogą zakupów. Jako integralna część zasobów Muzeum Niepodległości zbiory Kolekcji stają się własnością narodową.
Utrwalił fakt powstania Kolekcji Leopolis Witold Szolginia - opracował jej znak graficzny . Statutowe cele i zasady działania Kolekcji upubliczniono, rozsyłając specjalną odezwę jej Rady do oddziałów i klubów miłośników Lwowa oraz do redakcji ponad 100 gazet w Polsce, do różnych polskich organizacji i redakcji czasopism w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Działalność Kolekcji Leopolis zainaugurowała otwarta 5 maja 1993 i udostępniana do 15 czerwca tr. w Muzeum Niepodległości wystawa "LWOWSKIE CYMELIA", ze zbiorów byłych Lwowian: Jerzego Janickiego, Witolda Szolgini, Janusza Wasylkowskiego; łącznie użyczyli oni ponad 600 eksponatów, odzwierciedlających ich zainteresowania. Były to pamiątki rodzinne z ich lwowskich domów, różne obiekty prezentujące Lwów i jego mieszkańców oraz kulturę i naukę w tym mieście. Wystawie towarzyszył folder z bardzo osobistymi tekstami właścicieli eksponatów. Zorganizowano trzy tematyczne imprezy: "Warszawski weekend ze Lwowem", "Gawęda o Lwowie", "Od Lwowa do Warszawy". I właśnie w czasie trwania wystawy byli Lwowianie i mieszkańcy dawnych polskich Kresów Południowo-Wschodnich złożyli pierwsze dary do zbiorów Kolekcji Leopolis; sześciu darczyńców przekazało ponad 300 rozmaitych obiektów (przeważnie dokumenty i pamiątki rodzinne). Natomiast w całym okresie funkcjonowania Kolekcji (do 31 lipca 1998) ponad 70 ofiarodawców przekazało łącznie około 1700 różnych obiektów.
Dary dla Kolekcji złożyli:
- Dary pieniężne złożyli: -
Zgromadzone dotychczas materiały dotyczą głównie dziejów Lwowa w okresie zaborów i w latach II Rzeczypospolitej. Istotniejsze ich grupy odnoszą się do walk we Lwowie w listopadzie 1918 r., życia naukowego i oświaty w tym mieście w drugiej połowie XIX i pocz. XX w. (najwartościowsze są materiały dotyczące Uniwersytetu Lwowskiego), środowiska radiowego przedwojennego Lwowa - w tym Wesołej Lwowskiej Fali do 1939 r. i następnie na emigracji w Rumunii, Francji i Wielkiej Brytanii w latach 1939 - 1945 oraz mieszkańców Lwowa (przeważnie przedstawionych na fotograficznych portretach zbiorowych i pojedynczych). Rodzajowo dominują fotografie i pocztówki, dokumenty osobiste, pamiątki rodzinne, dokumenty życia społecznego, wydawnictwa drukowane. Nie miejsce tu na szerszy wywód o całości zgromadzonych materiałów. Dlatego też, jeszcze raz serdecznie dziękując wszystkim Osobom Prywatnym i Instytucjom za złożone do zbiorów Kolekcji dary, sygnalizujemy tylko niektóre z nich. Na szczególne odnotowanie zasługuje przekazanie obrazu Marcelego Harasimowicza (1859-1935) "Panorama Lwowa", 1914, ol. pł., 61 x 74 cm. Dzieło zostało zakupione w Domu Aukcyjnym UNICUM z inicjatywy i przy współudziale pana Piotra Pinińskiego oraz byłych Lwowian: Jana hr Badeniego, Karola Colonnę-Czosnowskiego, Jana Ledóchowskiego, dr Emila Niedźwirskiego, Stanisława hr Pinińskiego, Marka hr Potockiego. Uroczysty przekaz miał miejsce podczas dorocznego zebrania Rady Kolekcji Leopolis w dniu 13 grudnia 1993 (5). Wartość zakupionego obrazu podnosi też sama osoba autora. Bowiem Marceli Harasimowicz, od osiedlenia się we Lwowie W 1885 roku pozostał tam do końca życia, był aktywny w środowisku artystycznym Lwowa, w latach 1907 - 1931 był kustoszem Galerii Miejskiej.(6) Dar Małgorzaty Chuweń i Andrzeja Chuwenia z Warszawy zawiera pamiątki Stanisława Michała Progulskiego i jego rodziny, obejmuje 137 pozycji, wśród których ponad 95% stanowią fotografie. Stanisław Michał Progulski urodził się 17 IX 1874 w Nowym Sączu, jako syn Stanisława i Adeli z Feyrychów. Do szkół chodził kolejno w Husiatynie, Podwołczyskach i Krakowie, gdzie w 1894 r. zdał maturę. Następnie ukończył Wydział Lekarski Uniwersytetu Lwowskiego i 20 II 1902 uzyskał stopień doktora. Po specjalizacji w ośrodkach krajowych i zagranicznych (Berlin) pozostał już na stałe we Lwowie, gdzie pracował przez 35 lat jako asystent, od 1922 r. docent, a od 1938 r. profesor tytularny Kliniki Pediatrycznej Uniwersytetu Jana Kazimierza. Autor ponad 50 prac naukowych z zakresu swej specjalności. Jeszcze w czasie studiów uniwersyteckich zainteresował się fotografią, która stała się jego hobby. Swoje prace wystawiał na wystawach fotograficznych w Salonach Lwowskich i na Polskich Wystawach Międzynarodowych oraz zagranicznych. Od 1925 r. był członkiem Lwowskiego Towarzystwa Fotograficznego. Mieszkał we Lwowie przy ul. Asnyka 1. Wraz z synem Andrzejem oraz 21 innymi profesorami i docentami wyższych uczelni Lwowa 4 VI I 1941 został rozstrzelany przez Niemców na Wzgórzu Wuleckim (7). Ożeniony był z Julią (zm. 1972 w Józefowie pod Warszawą) c. Karola Stefana Winiarza (1847-1911), znanego we Lwowie księgarza, drukarza i nakładcy, i Karoliny z d. Bogusz. Miał z nią troje dzieci: Andrzeja (1912-1941)(8) inżyniera mechanika po wojnie pracującego w ośrodku NASA w Stanach Zjednoczonych, Zuzannę (ur. 8 IV 1923), zamężną za Henrykiem Chuweniem, matkę Małgorzaty i Andrzeja, ofiarodawców pamiątek rodziny Progulskich. Złożony dar obejmuje głównie pamiątki związane z osobą Stanisława Michała Progulskiego i jego syna Andrzeja oraz nieliczne pozycje dotyczące innych członków rodziny. Szczególnie wyróżnić należy: dyplom doktorski Stanisława Michała Progulskiego uzyskany na Wydziale Lekarskim c.k. Uniwersytetu Franciszka Józefa I we Lwowie 20 II 1902, z pieczęcią lakową oraz metalowym pojemniczkiem na nią także metalowym pojemnikiem na dyplom, jego togę profesorską i biret z Uniwersytetu Jana Kazimierza oraz przybory do pisania i okulary optyczne. Chociaż ofiarowane zdjęcia i pocztówki stanowią bardzo niewielki fragment dorobku fotograficznego Stanisława Michała i Andrzeja Progulskich, są one cenną dokumentacją ikonograficzną ludzi, miejsc i wydarzeń. Wśród zdjęć autorstwa Stanisława Michała Progulskiego występują: fotografie jego żony Julii oraz ich dzieci; zdjęcia przedstawiające widoki i zabytki Lwowa; zdjęcia prezentujące zabudowania gospodarskie, domy mieszkalne, sceny rodzajowe w miejscowości Puspokladany w 1915 r.; fotografie z różnymi widokami miejskimi i wiejskimi, pejzażami; album zawierający 66 fotografii, przedstawiających różne osoby, widoki, sceny rodzajowe, niektóre opatrzone opisami miejscowości w Austrii, Włoszech, Polsce z datą "1909 r." Ponad 50 fotografii i pocztówek pochodzi z dorobku Andrzeja Progulskiego. Większość z nich ma sygnaturę pieczętną; "Fot. Andrzej Progulski Lwów, ul. Asnyka 1". W treści przedstawiają: krajobrazy górskie różne, Czarnohorę, narciarzy na tle górskiego pejzażu, Czeremosz, przełom Dunajca w Pieninach, Bug, Turię pod Kowlem, wejście do portu Pireusu w Grecji itd. Występują też zdjęcia wykonane przez innych autorów, np.: śliczne zdjęcie z podobizną Karola Stefana Winiarza (1847-1911) i jego żony Karoliny z d. Bogusz, wykonane w Atelier R. Lechnera w Wiedniu, w listopadzie 1897 r. (9); portret Julii Progulskiej, Fot. "Adela", Lwów 1906; podobizna Zuzanny Progulskiei, Fot. Janina Mierzecka, Lwów; Pierwsza klasa Gimnazjum im. H.Jordana we Lwowie, w maju 1923 r., wśród uczniów Andrzej Progulski, Fot. L. Wieleżyński. Lwów, Plac Mariacki 4. Anna Czapska z Warszawy, za pośrednictwem Tadeusza Rudkowskiego przekazała ponad 30 archiwaliów odzwierciedlających przebieg nauki i (częściowo) pracy inż. arch. Jerzego Stachiewicza (ur. 16 V 1894 we Lwowie), absolwenta, a następnie st. asystenta Politechniki Lwowskiej. Są to głównie świadectwa szkolne: ze szkółki froeblowskiej (Ogródka) przy ul. Akademickiej we Lwowie, 23 VI 1900 (1); z prywatnej Szkoły Ewangelickiej przy ul. Zielonej 9, z lat 1900- 1904 (4); świadectwa c.k. Gimnazjum Franciszka Józefa, w którym Jerzy Stachiewicz uczył się w latach 1905-1912 i uzyskał świadectwo dojrzałości (16); świadectwa ze studiów w Szkole Technicznej (Politechnice) w Monachium z lat 1913/14- 1916/17 (4); świadectwa z egzaminów w Politechnice Lwowskiej z 1923 r. (2). Dokumenty pracy pochodzą z lat 1922-1923: w biurze prof. Tadeusza Obmińskiego i Politechnice Lwowskiej. Jest też dyplom nr 2468 do odznaki honorowej "ORLĘTA" oraz fotografia zbiorowa młodzieży szkolnej. Dar Anny Fiałkowicz-Jaworek z Warszawy obejmuje 110 obiektów stanowiących pamiątki różne rodziny Fiałkiewiczów, do 1945 roku mieszkającej we Lwowie przy ul. Teatyńskiej 8, spokrewnionej z Mokrzyckimi i Baczyńskimi. Należy tu wyróżnić fotografie - 56 pozycji z końca XIX i pocz. XX w., wykonane w znanych zakładach fotograficznych we Lwowie (np. E. Trzemeski, T. Bahrynowicz i B. Stetkiewicz, D. Mazur, M. Muenz, N. Lissa, K. Skórski, "Adela" "Maria", "Kordyan), w Stanisławowie, Złoczowie, Kamionce Strumiłłowej, Jarosławiu, Krakowie, Przemyślu. Następną grupę tworzą pocztówki - 27 sztuk, pamiątki szkolne, dokumenty oraz porcelana. Wśród fotografii występują piękne portrety pojedyncze i zbiorowe m.in.: Antoniego Wiktora Mokrzyckiego (zm. po 1919 r. w Kamionce Strumiłłowej), notariusza w Stanisławowie i Kamionce Strumiłłowej, jego żony Klotyldy Emilii z Jaklitschów (zm. we Lwowie ok. 1924 r.) oraz ich dzieci: Antoniny zm. przed 1910 r.), zamężnej Tarzyńskiej, Janiny Józefy Ireny (1881 - 1952), zamężnej za Stanisławem Fiałkiewiczem, Jerzego (zm. 1910), Marii (zm. ok. 1948 r. w Krakowie), zamężnej Baczyńskiej; liczne fotografie Stanisława Fialkiewicza (ur. ok. 1860 w Lubaczowie - zm. 15 X 1935 we Lwowie), absolwenta wydziału prawa Uniwersytetu Lwowskiego, notariusza, radcy naczelnika wydziału Izby Skarbowej we Lwowie, jego żony Janiny Józefy Ireny z Mokrzyckich oraz ich dzieci: Norberta Tadeusza (ur. 1907), absolwenta wydziału prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza, po wybuchu wojny światowej w 1939 r. osiadłego we Francji; Stanisława jr (ok. 1912-1918), Adama Wincentego Jana (1908 - 1939), inż. arch. po studiach na Politechnice Lwowskie), ppor. rezerwy 40 pp. im. Dzieci Lwowskich, poległego w obronie Lwowa 22 IX 1939; Anny (ur. 1919), zamężnej Jaworek. Fotografie Anny Fiałkiewicz-Jaworek i jej męża, Eugeniusza Jaworka (1904- 1972), piekarza, fotografa amatora, autora wspomnień i wierszy o Lwowie, odzwierciedlają losy Lwowian w latach 1939 - 1946 we Lwowie, Krakowie i Opolu. W grupie pocztówek znajdują się karty wydane nakładem Naczelnego Komitetu Narodowego na cele Legionów w latach 1915 - 1916, z serii V. "Legiony Polskie" i serii VIII. "Do boju", z malunkami Z. Rozwadowskiego; pocztówki z reprodukcjami malarstwa W. Kossaka, K. Sichulskiego, S. Kaczor-Batowskiego, B. Rychter-Janowskiej, P. Stachiewicza, W. Tetmajera i in. Zdecydowana większość pocztówek zawiera korespondencję do Stanisława Fiałkiewicza i jego rodziny, np. od jego bratanka, także Stanisława Fiałkiewicza, legionisty z III Baonu l pp. Legionów Polskich z 1916 r., życzenia imienino we m.in. z 8 V 1907 z autografami E. Haeckera, W. Feldmana, Z. Krajewskiego itd. Dokumenty różne rodziny Fiałkiewiczów obejmują: akt chrztu Janiny Józefy Ireny Mokrzyckiej z 11 VIII 1886 w Stanisławowie; zawiadomienie o ślubie i akt małżeństwa zawartego 28 IV 1906 w Kamionce Strumiłłowej przez Stanisława Fiałkiewicza z panną Janiną Józefą Ireną Mokrzycką; bilety wizytowe różnych osób; papiery tyczące się pracy Stanisława Fiałkiewicza w latach 1896-1934. Pamiątkami szkolnymi Anny Fiałkiewicz, uczennicy szkoły Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu we Lwowie i Gimnazjum Sióstr de Notre-Dame są: tarcza szkolna, znaczek noszony na berecie, pamiętniki z lat 1928-1930, 1935-1941 (wpis m.in. Eugeniusza Bodo, ks. Issakowicza z 1935 r.). Półmisek, 3 filiżanki i spodek z białej porcelany, zdobione ręcznie malowanymi makami przez C. Kleinównę w 1906 r., z firmy Kazimierza Lewickiego przy Placu Mariackim 10 we Lwowie (firma działała z powodzeniem do wybuchu drugiej wojny światowej), to ocalałe resztki serwisu posagowego Janiny Józefy Ireny z Mokrzyckich Fiałkiewiczowej (10). Dar Krystyny Gorczyńskiej z Warszawy obejmuje ponad 100 pozycji, będących pamiątkami głównie rodziny Henryka i Józefy Stefanii Gorczyńskich, mieszkających do 1946 roku we Lwowie przy ul. Marii Magdaleny 3 (11). Rodzina Gorczyńskich wywodziła się z Galicji z gminy Bucyki pow. Skałat. Michał Gorczyński, pradziad ofiarodawczyni, opuścił Galicję przed rabacją 1846 r. i osiadł na Podolu jako poddany austriacki. Jego syn Henryk ożeniony był z Witalisą Choromańską i miał z nią czworo dzieci: Gabrielę (zm. 1918); Zofię (zm. 1974 w Lublińcu), zamężną Cetnerowską; Henryka (1889 - 1979), lekarza, ojca ofiarodawczyni; Ludwika (1891-1953), lekarza. Henryk Gorczyński urodził się 15 grudnia 1889 w Sokołówce pow. Olhopol gub. podolska. Ukończył gimnazjum rządowe w Odessie. Studia odbył na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Lwowskiego; z powodu wojny dyplom otrzymał na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Karola w Pradze w 1914 r. W latach 1919-1925 pracował w Klinice Stomatologicznej Uniwersytetu Jana Kazimierza, początkowo jako asystent, a potem adiunkt. Następnie objął kierownictwo Akademickiej Opieki Zdrowotnej tego Uniwersytetu, a w czasie drugiej wojny światowej, Ambulatorium Stomatologiczne Polikliniki Robotniczej. Od 1948 r. kierował Katedrą Protetyki, a w rok później również Katedrą Ortodoncji na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Wrocławskiego. Jako profesor nadzwyczajny w latach 1950-1960 był dyrektorem Oddziału Stomatologicznego Akademii Medycznej we Wrocławiu. Przez długie lata był przewodniczącym miejscowego Zarządu Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego. W 1960 r. przeszedł na emeryturę. Zmarł 4 maja 1979 w Warszawie12. Henryk Gorczyński ożeniony był z Józefa Stefanią (1893-1975) z d. Reif, c. Adolfa, pochodzącego ze spolszczonych osadników austriackich 2 Moraw, osiadłych w Stryju, i miał z nią dwoje dzieci: Zbigniewa Henryka (1920-1941) oraz Krystynę, dr med., ofiarodawczynię pamiątek rodziny Gorczyńskich. Wśród ofiarowanych materiałów znajdują się m.in.: dokumenty tyczące się nauki i pracy Henryka Gorczyńskiego (legitymacja studencka, indeks, dowód osobisty itd.); fotografie i dokumenty Zbigniewa Henryka Gorczyńskiego, ur. 30 IX 1920 we Lwowie, ucznia Państwowego Gimnazjum III im. króla Stefana Batorego, od 1938 r. studenta Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jana Kazimierza, aresztowanego l V 1940 przy przekraczaniu granicy na Węgry, zamordowanego przez bolszewików w więzieniu w Stryju w czerwcu 1941 roku (świadectwa szkolne, indeks, dowód osobisty itp.); dyplom lekarski Władysława Karola Flunta uzyskany na Uniwersytecie Jana Kazimierza w 1926 r. oraz poświadczenia jego pracy w Państwowym Szpitalu Powszechnym we Lwowie w 1933 r.; fotografie i dokumenty innych osób i towarzystw, np. interesujące zdjęcie Polskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie w 1933 r. z dr Adamem Sołtysem (1890-1968), kompozytorem, dyrygentem i pedagogiem, w 1930- 1939 dyrektorem Lwowskiego Konserwatorium Polskiego Towarzystwa Muzycznego, doradcą muzycznym Lwowskiej Rozgłośni Polskiego Radia; bilet wizytowy księdza Michała Rękasa (1875-1964), "lwowskiego proboszcza radiowego", inicjatora akcji "radio chorym", po wojnie osiadłego w Katowicach; karty i listy z korespondencją z Syberii, Kazachstanu i Kaukazu od zesłanych tam w latach 1940-1941 Zofii Szafranowej i Zofii Rabcewicz oraz Ludwika Gorczyńskiego; liczne Książeczki Oszczędnościowe Galicyjskiej Kasy Oszczędności (najstarszej instytucji oszczędnościowej założonej we Lwowie w 1843 r.) i Miejskiej Komunalnej Kasy Oszczędności (założonej przez Gminę m. Lwowa W 1912 r.); drukowane programy wykładów w Uniwersytecie Jana Kazimierza na rok akademicki 1931 -1932 i Skład Uniwersytetu w latach akademickich 1919/1920, 1930/31, 1931/32; przewodniki i informatory miasta Lwowa, województwa lwowskiego oraz innych miejscowości; pocztówki z widokami Lwowa i innych miejsc; pudełko metalowe Cukierni Ludwika Zalewskiego we Lwowie przy ul. Akademickiej 10 i 22 oraz w Warszawie ul. Nowy Świat 57. Kilkanaście pozycji z tego daru dotyczy Ludwika Gorczyńskiego (ur. 13 I 1891 w Sokołówce pow. Olhopol gub. podolska - zm. 1953 w Tarnowskich Górach). Ukończył gimnazjum rządowe w Odessie, następnie Wydział Lekarski Uniwersytetu Lwowskiego w latach 1910-1920; dyplom doktora medycyny uzyskał 12 VII 1920. W latach 1921 - 1925 pracował jako asystent. Potem st. asystent Zakładu Higieny Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jana Kazimierza, a następnie jako lekarz w Borysławiu pow. Drohobycz. W listopadzie 1939 r. aresztowany przez bolszewików, więziony w Borysławiu, Kijowie i innych miejscach- W 1941 r. w Kijowie skazany na zesłanie do Kazachstanu, pracował tam jako lekarz w szpitalu wiejskim. Z wojskiem §en. Władysława Andersa przeszedł szlak bojowy jako lekarz. W 1948 r. z Anglii powrócił do Polski i zamieszkał w Tarnowskich Górach, pracując Jako lekarz w ubezpieczalni. Naukę i pracę Ludwika Gorczyńskiego ilustrują m.in. świadectwa zdanych kolokwiów na Uniwersytecie Lwowskim w latach 1911 - 1913 i świadectwa zdania pierwszego egzaminu lekarskiego w 1913 r.; indeks (duplikat), wystawiony z datą 24 XI 1919; dyplom doktora medycyny uzyskany 12 VII 1920; dokumenty pracy w latach 1921-1925 w Uniwersytecie Jana Kazimierza. Zachowały się świadectwa szkolne (5) jego żony, Eugenii Witosławy Chruścielówny (ur. 5 I 1896 w Gusztynku - zm. ok. 1992 w Tarnowskich Górach), uczennicy c.k. Gimnazjum w Przemyślu w latach 1913-1916. Zofia Janicka z Lublina ofiarowała 43 pozycje - dokumenty nauki i pracy jej ciotek: Franciszki Germanii Kwiatkowskiej z d. Wowkun (1914-1992), która po ukończeniu Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Żeńskiego im. Adama Asnyka we Lwowie pracowała jako nauczycielka w pow. Horochów na Wołyniu w latach 1935-1939, zaś po wojnie w Liceum Ogólnokształcącym w Opolu Lubelskim i tam zmarła; Ludwiki Jadwigi Pałkowej z d. Wowkun (1907s - 1982), od 1928 nauczycielki w pow. Kowel na Wołyniu, w 1940 r. wywiezionej z rodziną do Archangielska. Dar obejmuje też 7 interesujących pocztówek z widokami Lwowa z lat 1905- 1931. Dar Ewy Jęczalik z Wrocławia zawiera około 200 pozycji dotyczących głównie nauki i pracy zawodowej jej ojca, inżyniera Klemensa Aleksandra Jęczalika (1893-1946). W nadesłanej 5 września 1993 korespondencji pani Ewa Jęczalik napisała: "Historia życia, szczególnie pracy mojego Ojca we Lwowie nie jest znacząca ani wybitna, ale stanowi pewien rozdział, fragment życia gospodarczego i społecznego w latach międzywojennych Lwowa i dlatego nie chciałabym aby posiadane przeze mnie dokumenty z tym związane miały ulec rozproszeniu czy zniszczeniu" (13). Słowa ofiarodawczyni bardzo trafnie ujmują wpisaną w rozwój międzywojennego Lwowa aktywność Klemensa Jęczalika, a przekazane materiały dokumentują ją. Klemens Aleksander Jęczalik urodził się 8 listopada 1893 w Łańcucie, w rodzinie rzemieślniczej kowala Ignacego Jęczalika i Katarzyny z d. Peszt. Po ukończeniu w 1914 r. gimnazjum realnego w Łańcucie został zaraz powołany do wojska austriackiego i walczył w Karpatach. W 1917 r. zwolniony z wojska jako inwalida z wadą serca. W tym samym roku, 4 X, zapisał się na Wydział Inżynierii c.k. Szkoły Politechnicznej we Lwowie, gdzie studiował do 1923 r. Tamże, z przerwami, pracował w Katedrze Miernictwa jako demonstrator (1920/1921), asystent (1921/1922, 1925/1927) i starszy asystent (1927/1930)14. Z powodu braku mieszkania we Lwowie w 1923 r. podjął pracę w Państwowych Zakładach Drzewnych w Sądowej Wiszni, a potem w Kępie (woj. rzeszowskie). Ale już w 1925 r. powrócił do Lwowa i zatrudnił się w działającej od 1908 roku Elektrowni na Persenkówce, gdzie pracował do końca wojny w 1945 r. W latach 30-tych budował linie wysokiego napięcia na obszarze woj. lwowskiego i województw sąsiednich w Małopolsce Południowo-Wschodniej. We Lwowie budował zajezdnię tramwajową przy ul. Gródeckiej oraz bloki mieszkalne dla pracowników i emerytów Miejskich Zakładów Elektrycznych przy ul. Stryjskiej. W ostatnich latach przed wojną kierował budową monumentalnego gmachu Dyrekcji Miejskich Zakładów Elektrycznych przy ul. Pełczyńskiej 53/55, będącego jedną z ważniejszych inwestycji o charakterze publicznym w ówczesnym Lwowie (budynek oddano do użytku w 1937 r., w czasie wojny siedziba Gestapo). Ponadto w latach 1932-1933 był kierownikiem Szkoły im. St. Staszica oraz Szkoły Dokształcania Zawodowego przy ul. Rutowskiego. W czasie okupacji wraz z córką Ewą, czynny w AK. We Lwowie od 1927 r. mieszkał w domu własnym przy ul. Własna Strzecha 23, nabytym ze Spółdzielni Mieszkaniowej "Własna Strzecha". We wrześniu 1945 r. ze Lwowa wyjechał do Brzeska k. Krakowa, a w listopadzie t.r. do Wrocławia. Tam współpracując z dawnymi kolegami ze Lwowa (m.in. z inż. Karolem Marszałkiem, zm. 1946 we Wrocławiu) próbował założyć własne przedsiębiorstwo budowlano-instalacyjne, ale ciężko chory na serce, zmarł nagle 28 lipca 1946. Pochowany na cmentarzu na Sępolnie we Wrocławiu. W czasie studiów ożenił się (w 1918 r.) z koleżanką gimnazjalną, Stefanią Skrobotowiczówną c. Juliana, urzędnika Izby Skarbowej i Jadwigi z Osmólskich, i miał z nią córkę Ewę, ofiarodawczynię cennych materiałów. Studiów i pracy Jęczalika na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Lwowskiej, Katedra Miernictwa, dotyczą fotografie i dokumenty, na przykład: indeks, dyplom uzyskany 10 VI 1927; fotografie, na których - obok Jęczalika - obecni są Edmund Wilczkiewicz (1891 - 1946), inżynier, pracownik naukowy Politechniki Lwowskiej od 1922 r., od 1937 r. profesor nadzwyczajny, po wojnie profesor Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, Karol Marszałek (zm. 1946 we Wrocławiu), inżynier miernik, st. asystent Politechniki Lwowskiej w latach 1927-1944. Pozostałe materiały, w większości, dotyczą pracy Jęczalika w Miejskich Zakładach Elektrycznych. Występują tu dokumenty i zachowane luzem fotografie przedstawiające budowę domu mieszkalnego dla pracowników i emerytów M.Z.E. przy drodze Stryjskiej (1927-1928) oraz budowę zajezdni tramwajowej przy ul. Gródeckiej (ok. 1929- 1930). Do te) grupy tematycznej należy też album z wytłoczonym na zewnętrznej stronie przedniej okładki napisem: "M.Z.E. FRAGMENTY BUDOWY" oraz tekstem na strome pierwszej: "Wspomnieniom wspólnej pracy / Kierownikowi bud. j.w. panu inż. K. Jęczalikowi / przedsięb. bud. inż. K. J. Kocimski. St. Pencakowski / 1936/1937". Album ma wymiary 26 x 37 x 5 cm, zawiera 120 fotografii (przeważnie formatu pocztówkowego), przedstawiających urbanistyczne usytuowanie gmachu M.Z.E, poszczególne etapy jego budowy; a także budowę budynku mieszkalnego, magazynów i garaży. Na kilku fotografiach widoczny jest Jęczalik, zaś dwa zdjęcia (pierwsze i ostatnie w albumie) prezentują odbiór robót budynku M.Z.E. w 1937 r. (grupa mężczyzn, rozpoznani dotychczas Jęczalik, Pencakowski i Kocimski). Wśród zdjęć prezentujących pracowników zwraca uwagę tableau skomponowane ze 104 podobizn, z napisem: "W dowód pamięci, czci i uznania - współpracownicy M-Z.E. na Persenkówce 1908- 1934" (wykonane w zakładzie fotograficznym "Marion"'), tu m.in. podobizna Jęczalika oraz inż. Stanisława Franciszka Kozłowskiego (1888- 1939), absolwenta Politechniki Lwowskiej, od 1922 r. kierownika Elektrowni na Persenkówce, następnie dyrektora naczelnego Miejskich Zakładów Elektrycznych, zabitego przez bolszewików w październiku 1939 r. (15). Inna interesująca fotografia zbiorowa, wykonana przez Kazimierza Skórskiego we Lwowie, przedstawia zespół pracowników Elektrowni na Persenkówce ok. 1935 r. Wśród portretów fotograficznych rodzinnych zidentyfikowano piękną fotografię prezentującą inż. Stanisława Malinę z żoną Emilią i dzieckiem, wykonaną w zakładzie fotograficznym Huberów we Lwowie. Niestety wiele ofiarowanych zdjęć nie udało się dotychczas zidentyfikować. W darze pani Ewy Jęczalik sporą grupę tematyczną tworzą mapy (29), w większości austriackie topograficzne mapy sekcyjne, z naniesionymi planami sytuacyjnymi przewodów wysokiego napięcia okolic Lwowa, niektórych powiatów w województwach - lwowskim, tarnopolskim, stanisławowskim, krakowskim, wołyńskim, lubelskim; kilka planów posiada daty, np. 1915, 1922/23, 1921/22, a niektóre - odciski pieczęci Politechniki Lwowskiej. Dar Barbary Klimowicz-Mocek z Bytomia obejmuje 86 pozycji. Dominują materiały dotyczące rodziny Klimowiczów, której zamieszkiwanie we Lwowie zapoczątkował Teodor Klimowicz (1794- 1874), przybywając tu z Łopatyna pow. Brody. Ożeniony z Marią z d. Juttner (1809-1880), z Frydeku, miał z nią siedmioro dzieci: Ludwika, Aleksandra, Jana, Antoniego, Józefę, Karola i Joannę. Spośród nich, prawdopodobnie Antoni i Jan (a potem ich dzieci i wnuki), reprezentowali linię Klimowiczów, znanych we Lwowie ogrodników (kwiatowa firma ogrodnicza Klimowiczów założona w 1870 r. istniała do 1939 r.)16. Natomiast Karol (1848-1889) był znanym kupcem towarów kolonialnych i wina. Poślubił Domicelę z Justianów (1848- 1909), niezwykle dzielną kobietę, która w czasie jego choroby i wyjazdów na leczenie zajmowała się sklepem, powiększyła majątek rodzinny budując trzy kamienice, była znaną i szanowaną obywatelką we Lwowie, w 1894 r. wśród 322 członków, Jako jedna z czterech kobiet, należała do Towarzystwa dla rozwoju i upiększenia miasta (17). W małżeństwie Karola i Domiceli urodziło się pięcioro dzieci: Karol Stanisław (1875-1959), Władysław (zmarł jako dziecko), Czesława, Janina i Julia. Najstarszy syn, Karol Stanisław kolejno uczył się: w szkole czteroklasowej przy c.k. Seminarium Nauczycielskim we Lwowie do 1885 r., Zakładzie Naukowym 00. Jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem do 1895 r., studia odbył na Politechnice Lwowskiej. Od l II 1904 pracował jako inżynier w Wydziale Krajowym, w Polsce Odrodzonej - w Tymczasowym Wydziale Samorządowym do 1928 r., włączonym następnie do Urzędu Województwa. W czasie wojny walczył w wojsku austriackim na froncie włoskim w Tyrolu, w 1919 r. uczestniczył w obronie Lwowa. Żonaty był (od III 1902) z Seweryna ze Skałkowskich (1876-1968), córką Tadeusza Skałkowskiego (1845-1909), powstańca 1863 r., znanego we Lwowie adwokata, w latach 1876-1909 posła do Sejmu Krajowego, i Jadwigi z Kosińskich (1849- -1926) (18), i miał z nią sześcioro dzieci: Tadeusza (1904-1908), Janinę (1906- 1964), nauczycielkę muzyki, Kazimierza (1908- 1996), inżyniera leśnika, Władysława Tadeusza (1910-1943),, inżyniera hydrotechniki, Adama (1917-1981), prawnika, Antoninę (ur. 1921 r.), zamężną Hass (19). Karol Stanisław Klimowicz z rodziną mieszkał we Lwowie przy ul. Kulparkowskiej 108 w domu własnym z ogrodem. 15 XII 1946 opuścił Lwów, początkowo zatrzymał się w Chorzowie u kuzyna, a następnie osiedlił się w Bytomiu. Przywieziony ze Lwowa w około 40 skrzyniach księgozbiór własny podarował miejscowej bibliotece emerytów. Zmarł 15 VII 1959 w Bytomiu, zaś jego żona, Seweryna zmarła 19 V 1968 w Lewinie Kłodzkim. Ofiarowane do zbiorów Kolekcji Leopolis pamiątki dotyczą głównie spraw majątkowych, nauki i pracy zawodowej osób z rodziny Klimowiczów. I tak kupca Karola Klimowicza (1848-1889) przypomina piękne tableau przedstawiające gremium kupców lwowskich (kompozycja z widokiem Lwowa, wykonana przez Teodora Szajnoka) oraz ozdobna laurka z powinszowaniem imienin dla niego z 4 listopada 1868, z 29 podpisami. Ciekawe obiekty dotyczące jego syna, inż. Karola Stanisława Klimowicza (1875 - 1959) to: fotografie zbiorowe uczniów Prywatnego Gimnazjum oo. Jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem z lat 1894- 1895 (tu np. maturzyści w Chyrowie w 1895 r. - fotografia z 19-oma podpisami, kapela Konwiktu Chyrowskiego); świadectwa szkolne z tegoż zakładu naukowego; piękne tableau ze studiów w c-k. Szkole Politechnicznej opatrzone napisem "V ROK INŻYNIERII LWÓW 1901"; foto ze zjazdu inżynierów Tymczasowego Wydziału Samorządowego w kancelarii prezesa, inż. dr Andrzeja Kędziora (1851 - 1938)20; ponad 20 dokumentów sygnalizujących przebieg pracy: od l II 1904 w Wydziale Krajowym we Lwowie (14 lat 8 miesięcy i 25 dni), od 1921 r. w Tymczasowym Wydziale Samorządowym, od 1929 r. w Urzędzie Wojewódzkim. Pamiątkami Seweryny ze Skałkowskich Klimowiczowej (1876 - 1968), żony Karola Stanisława, są świadectwa szkolne (7 sztuk) z Zakładu Wyższego Naukowego Żeńskiego Wiktorii Niedziałkowskiej z lat 1884- 1892, zbiorowe zdjęcie słuchaczek tegoż zakładu wraz z Wiktorią Niedziałkowską (1851-1914), opatrzone napisem "Pamiątka 1892 roku" i na odwrocie zawierające kilkanaście autografów oraz piękna zbiorowa fotografia przedstawiająca młode kobiety i mężczyzn we Lwowie, m.in. Seweryna Skałkowska, Zofia Reutt (zm. we Lwowie 1940?), malarka, Maria Reutt (1875 - 1965), nauczycielka we Lwowie, foto wykonał Edward Trzeme-ski (21). Do innych interesujących, efektownych ekspozycyjnie obiektów należą: tableau "Absolwenci Oddziału Lasowego Politechniki Lwowskiej Rok 1931" (tu studiował Kazimierz Klimowicz (1908-1996), tableau "Abiturienci Gimnazjum IV im. J. Długosza we Lwowie 1935 - 1945", a wśród nich Adam Klimowicz (1917- 1981); fotografia zbiorowa przedstawiająca Szkole Jednoroczną ochotników artylerii w koszarach Ferdynanda (potem Bema) przy ul. Gródeckie) w r. 1899/1900, tu m.in. porucznik Józef Haller, Zygmunt Reiss; zbiorowe zdjęcie z wydrukowanym podpisem "Oddział kontroli kolejowej 6. Dywizjonu Żand. Wojsk, we Lwowie 28 IV1921" fot. K. Skórski. Tylko dwa obiekty związane są z osobą inż. Władysława Tadeusza Klimowicza (1910- 1943): Kalendarzyk Studencki na rok szkolny 1926/27 oraz jego legitymacja wojskowa z fotografią (22). Wśród pozostałych materiałów w tym darze występują dokumenty spraw majątkowych Karola i Domiceli Klimowiczów oraz ich dzieci, pojedyncze numery kilku tytułów prasy lwowskiej, pocztówki wydane przez Towarzystwo Opieki nad Zabytkami we Lwowie, nekrolog Jadwigi z Kosińskich Skałkowskiej (1849-1926), zeszyt-notatnik zatytułowany "Pieśni narodowe spisane przez Konrada Compla / dla Władysława Kosińskiego / słuchacza V gim. klasy 1865/Nowy Sącz d. 25/6 865". Na 149 numerowanych stronach zeszyt zawiera teksty 68 pieśni: "Boże, coś Polskę", "Z dymem pożarów", "Czerwony pas" itd. Cennym uzupełnieniem daru jest zakup dokonany przez Muzeum Niepodległości w kwietniu 1998 roku. Od pani Barbary Klimowicz-Mocek nabyto album zawierający łącznie 85 ślicznych fotografii - portretów pojedynczych i zbiorowych osób z rodzin: Klimowiczów, Justianów, Świtalskich, Skałkowskich; ponad 20 podobizn słuchaczy Zakładu Naukowego oo. Jezuitów w Chyrowie z 1895 r. (Karol Skrowaczewski, Czesław Wańkowicz, brat Melchiora, Włodzimierz Stupnicki, Tadeusz Burzyński i inni); kilka portretów różnych innych osób, jak np. wspomnianego już inż. Andrzeja Kędziora (l 851 - 1938); Mieczysława Sołtysa (1863- 1929), ojca Adama, kompozytora, dyrygenta i pedagoga, od 1899 r. dyrektora Konserwatorium i prezesa Towarzystwa Muzycznego we Lwowie; Tadeusza Romanowicza (1843-1904) i in. Ponad 95% osób na zdjęciach posiada identyfikację. Fotografie zostały wykonane przeważnie w zakładach fotograficznych we Lwowie w ostatnim trzydziestoleciu XIX i pocz. XX w. Helena Kocięba z Dąbrowy Górniczej ofiarowała 51 pamiątek dotyczących jej ojca, Jana Cebo (1897-1966). Jan Cebo urodził się 21 marca 1897 w Ząbkowicach pow. Będzin i tam ukończył szkołę powszechną. 26 IX 1915 wstąpił do 4 Pułku Piechoty Legionów Polskich i walczył na Wołyniu. Po "kryzysie przysięgowym", w okresie od 10 VII 1917 do 7 VII 1918 internowany w Szczypiornie. 10 VII t.r. skierowany na szkolenie w "Polnische Wermacht" w miejscowości Ostrów-Komorów (łomżyńskie). W 1920 r. uczestniczył w walkach na froncie białoruskim. 13 VII 1921 bezterminowo urlopowany z wojska, pracował w Ząbkowicach i Łazach. Za udział w walkach lat 1915-1920 otrzymał: odznakę pamiątkową 4 pp Legionów Polskich pod nazwą "Swastyka", Krzyż Walecznych w 1921 r., odznakę honorową "Orlęta", Krzyż Niepodległości w 1932 r.. Odznakę Pamiątkową Więźniów Ideowych 2 lat 1914- 1921, w r. 1933. Podczas okupacji pracował w Łazach jako manewrowy na kolei, należał do organizacji "Orła Białego". Po 1945 r. także w Łazach zatrudniony w kolejnictwie w biurze. Zmarł 20 listopada 1966 w Będzinie. Przekazane pamiątki ilustrują służbę wojskową Jana Cebo i są to: dokumentalne fotografie zbiorowe 4 pp Legionów Polskich z 1916 r., legionistów internowanych w Szczypiornie i Łomży, grupy operacyjnej "Szturmów-ka" w Przemyślu 1919 r., 3 Kompanii Baonu Zapasowego 23 pp w Lublinie 1919-1920, pojedyncze portrety kolegów z wojska 1918-1921; dyplomy i legitymacje przyznanych Janowi Cebo odznaczeń; jego legitymacje członkowskie Związku Legionistów Polskich 1914-1918 i Związku Oficerów Rezerwy RP; różne zaświadczenia o przebiegu służby wojskowej. Janusz Kołaczkowski z Warszawy złożył dar obejmujący kilkanaście pamiątek jego ojca, Jerzego Kołaczkowskiego (ur. 23 IX 1907 w Złoczowie - zm. 1 I 1996 w Warszawie), dyrygenta, kompozytora, publicysty muzycznego, współzałożyciela Kolekcji Leopolis i członka jej Rady. Materiały przygotował Jerzy Kołaczkowski, lecz nie zdążył ich przekazać osobiście; w wykonanym własnoręcznie wykazie, adresowanym do Kolekcji Leopolis, napisał: "Pozwalam sobie przesłać skromny zbiór różnych pamiątek, związanych z moją działalnością artystyczną we Lwowie jako dyrygenta chórów i kierownika muzycznego Rozgłośni Lwowskiej Polskiego Radia". Wśród cennych pamiątek znajduje się m.in.: Medal Franciszka Liszta, dyplom i odznaka honorowa władz śpiewactwa polskiego, odznaki członkowskie chórów i radia, karykatura J. Kołaczkowskiego jako pracownika radia (JOTES), fotografie i wycinki prasowe dotyczące lwowskich towarzystw śpiewaczych, a zwłaszcza "Echa-Macierzy", książki o ruchu muzycznym we Lwowie, rękopis odczytu "Trochę wspomnień o lwowskim radiu" itd. Dar Włady Majewskiej z Londynu zawiera materiały dotyczące Czołówki Teatralnej Wojska Polskiego "Lwowska Fala", zespołu teatralnego działającego w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie w latach 1940- 1945. Włada (Władysława) Majewska (ur. 19 III 1911 we Lwowie), mgr prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie oraz Uniwersytetu w Edynburgu (1945), to główna aktorka rewiowa i piosenkarka Lwowskiej Rozgłośni Polskiego Radia do września 1939, potem "Lwowskiej Fali" aktorka-żołnierz, ppor. Wojska Polskiego, po wojnie zamieszkała w Londynie. W Anglii była jedynym producentem w kabaretach literackich Mariana Hemera (1901-1972), nagrywanych przez Radio Wolna Europa. Była również aktorką w jego teatrze londyńskim. Dar obejmuje dwa pamiętniki-albumy Włady Majewskiej, podarowane w 1995 roku Witoldowi Szolgini, a 5 VIII 1996 przez Wandę Szolginiową przekazane do zbiorów Kolekcji Leopolis oraz osobiście złożoną 7 VII 1998 w Muzeum Niepodległości Księgę "Czołówki Teatralnej W.P. Lwowska Fala 1932 -1942". Pierwszy pamiętnik, o wymiarach 17,5 x 14,5 x 2 cm, w całości wypełniony jest wpisami, rysunkami, zaś drugi - 17 x 21 x 5 cm - wypełniony jest wpisami do około połowy, reszta stron pozostaje czysta. Na okładkach obydwu pamiętników mają miejsce liczne ślady i uszkodzenia po wyjętych z nich odznakach (zachowało się tylko 7 odznak). Pamiętniki-albumy zawierają: wpisy członków zespołu "Lwowskiej Fali" i różnych innych osób dokonane w okresie od 7X11939 w Bukareszcie do 1611945 w Paryżu (m.in. wpis Ksawerego Pruszyńskiego gen. Lucjana Żeligowskiego); fotografie zespołu, np. piękne zdjęcie opatrzone napisem - "Nasz pierwszy występ w Buzau 14 XI 1939", gdzie wystąpili: Stanisław Wasiuczyński, Jan Barszczewicz, Włodzimierz Kuliszkiewicz, Kazimierz Jan Wajda, Urbański, Stanisław Czerny, Leszek Czajkowski, Tadeusz Fabiański, Ludwik Bojczuk, Wiktor Budzyński, Włada Majewska, Wincenty Rapacki, Józef Wieszczek, Roman Sokołowski, albo tak przez właścicielkę pamiętnika opisana fotografia - "Timisul de Jos 15 I 1940. "Lwowska Fala" po przedstawieniu w obozie Junaków. Kolacja w towarzystwie Becka i jego córki"; recenzje i notatki prasowe z występów "Lwowskiej Fali" (przeważnie z "Kuriera Polskiego"); wiersze Wiktora Budzyńskiego; malunki i rysunki różne, w tym piękny portrecik Włady Majewskiej wykonany przez Adama Bunscha (1896-1969), z datą 14 I 1941, karty korespondencyjne, odciski pieczęci, znaczki pocztowe Poczty Polskiej wydane na obczyźnie w latach 1939-1943; mapa Rumunii z zaznaczoną trasą występów oraz kalendarium szlaku wojennego "Lwowskiej Fali" od wyjazdu ze Lwowa w dniu 11 IX 1939 do 11 VII 1941 we Francji i Wielkiej Brytanii. Luźną wkładkę jednego z pamiętników stanowi Program Nr 4 Czołówki Teatralnej Wojska Polskiego "Lwowska Fala" pt. "Chłopcy z Polski", 1941 - 1942 (druk ss. 12). Przekazana została także teczka z czarnego sztucznego tworzywa, w której pamiętniki przechowywano. Podarowana przez Władę Majewską Księga ma wymiary 39,5 x 32 x 6,5 cm, okładki płócienne granatowe, grzbiet bordo, 146 kart kremowego papieru (w tym 65 niezapisanych). Na zewnętrznej stronie przedniej okładki w kolorze złota napis: "CZOŁÓWKA TEATRALNA W.P. / Lwowska Fala) / 1932-1942". Księgę, założoną przez Kazimierza Jana Wajdę na 10-lecie Wesołej Lwowskiej Fali, inicjuje tekst: "Książkę tę zaczęliśmy w 10 rocznicę naszej pracy którą los kazał nam obchodzić na obczyźnie z dala od rodzinnego Miasta. Edinburgh 23.X.1942". Czasów lwowskich dotyczy zbiorowe zdjęcie opatrzone podpisem "...przed samą wojną... w dużym studio naszej, lwowskiej Rozgłośni P.R.,.", przedstawiające jej pracowników oraz druk (afisz) Rozgłośni Polskiego Radia we Lwowie w sprawie konkursu dla świetlic 1 - 10 II 1937. Pozostałe materiały ilustrują działalność "Lwowskiej Fali" na wychodźstwie w okresie od listopada 1939 r. do połowy 1945 r. Dominują fotografie (około 160 sztuk) z występów i objazdów. Zwracają uwagę drukowane, przeważnie barwne, afisze przedstawień, m.in. afisz występu Polskiego Zespołu Artystycznego YMCA pod kierownictwem Wiktora Budzyńskiego 14 i 15 XI 1939 w Buzau w sali świetlicy YMCA; afisz rewii "Fish and Chips", 29 IX 1940; afisz rewii "Polish Panorama", 1.II.1943; afisz rewii "Idziemy", 2.II.1944 itd. Występują nieliczne bilety wstępu oraz programy przedstawień np. "Polish Panorama" 1943, "Chłopcy z Polski", "Kochajmy się." Liczne są natomiast życzenia i podziękowania dla "Lwowskiej Fali", pochodzące od różnych osób i jednostek wojskowych, m.in. od gen. Stanisława Maczka, gen. Mariana Kukiela, Olgi Małkowskiej i in. Wymienić należy grupę materiałów fotograficzno-tekstowych z uroczystości obchodu 10-lecia pracy zespołu "Lwowskiej Fali", rozpoczętej w Rozgłośni Lwowskiej Polskiego Radia w 1932 r. a obchodzonej 23.X.1942 w lokalu Czołówki Teatralnej WP przy ul. Inverleith Place 22 w Edynburgu. Warto zasygnalizować fotografie z okazji uzyskania dyplomów przez Władę Majewską, Henryka Vogelfangera i innych polskich studentów na wydziale prawa administracyjnego Uniwersytetu w Edynburgu w 1945 r., książkę Wiktora Budzyńskiego "Na Wojennej Lwowskiej Fali", Wielka Brytania 1947 oraz kilka numerów pisma "Dziennik Żołnierza" z 1940 i 1944. Ta stworzona z inicjatywy Kazimierza Jana Wajdy Księga pt. "Czołówka Teatralna W.P. Lwowska Fala 1932- 1942" później dostała się w ręce Leona Bojczuka (1903 - 1973), po jego śmierci pozostawała u zaprzyjaźnionej właścicielki mieszkania, aż trafiła do Włady Majewskiej i ostatecznie do zbiorów Kolekcji Leopolis. Jest ona pewnego rodzaju albumem komponowanym w sposób zamierzony, w przeważającej swej części jakby ilustrowaną kroniką. Umieszczonym w niej fotografiom, dokumentom itp. materiałom towarzyszą teksty-komentarze (w postaci maszynopisu), niekiedy dosyć obszerne, jak np. tekst dotyczący losów wojennych zespołu w okresie od 11 III do 22 VI 1940 we Francji (pobór do wojska, przemianowanie zespołu na "Polową Czołówkę Teatralną Nr l "Lwowska Fala", miejsca i daty występów), opis działalności w Wielkiej Brytanii od 25 VI do 29 IX tr. (przedstawienia, ponowne zorganizowanie Czołówki jako teatralnego zespołu żołnierskiego na prawach pododdziału z przydziałem służbowym do Wojskowego Biura Propagandy i Oświaty przy Sztabie Naczelnego Wodza w Londynie, ewidencyjnie zaś do Ośrodka Zapasowego 10 Brygady Kawalerii Pancernej) itd. W końcowym fragmencie dominują fotografie; opis identyfikacyjny nazwisk osób występujących na nich wykonała pani Włada Majewską. Hanna Odrowąż-Szukiewicz ofiarowała 20 interesujących pocztówek, przedstawiających m.in. Cmentarz Obrońców Lwowa, widoki Chocimia, Stanisławowa oraz widoki i zabytki Krzemieńca; te ostatnie - według zdjęć Szkolnej Pracowni Fotograficznej Liceum Krzemienieckiego założonej w 1928 r. przez malarza i fotografika Stanisława Sheybala (1891-1976) "" wydało Zjednoczenie Organizacji Społecznych w Krzemieńcu. Dar Zorii Panek ze Lwowa, pozyskany za pośrednictwem Witolda Szolgini, obejmuje 22 piękne fotografie z końca XIX i pocz. XX wieku, wykonane w zawodowych firmach fotograficznych we Lwowie ("Adela", M. Miinz, E. Trzemeski), Jarosławiu (E. Tenzer, B. Henner), Przemyślu (H. Hutter, B. Henner), Tarnopolu ("Marya" - Leon Starza Majewski, T. Mroczkowski), Złoczowie (W. Borzemski), Krakowie, Cieszynie (Benno Heybach, H. Jandaurek), Salzburgu i Wiedniu. Na zdjęciach (portretach pojedynczych i zbiorowych) przedstawieni są: inż. arch. z Tarnobrzega Jan Bochniak, jego żona Maria oraz ich dzieci - Adam i Zofia; adwokat w Przemyślu Alojzy Szczepański, jego żona Zofia z Szarlińskich oraz ich dzieci - Aleksandra, Maria i Jadwiga; profesor gimnazjalny Antoni Panek, jego żona Michalina z Szarlińskich oraz ich córki - Maria i Stefania; dyrektor szkoły powszechnej w Sieniawie Władysław Michalik, jego żona Anna (ur. 1885 w Ilkowicach pow. Tarnów), z domu Panek, oraz ich córka Halina z narzeczonym; ksiądz Józef Londzin (1863-1929), działacz narodowy na Śląsku Cieszyńskim; uczeń gimnazjalny Mieczysław Dydyński, potem ksiądz, proboszcz w Kamienicy koło Łącka, rozstrzelany tam za ukrywanie partyzantów podczas niemieckiej okupacji; osoby niezidentyfikowane. Dar Henryki Rybak z Warszawy obejmuje 86 fotografii i dokumentów, których część dotyczy jej ojca, Michała Doroty (1891 - 1958), zaś spora grupa jej samej, Michał Dorota urodził się 2 VIII 1891 w miejscowości Ostrów koło Lwowa, s. Jana i Katarzyny z Majewskich. Z zawodu rusznikarz. Od 1915 r. w armii austriackiej. Uczestnik walk w obronie Lwowa w listopadzie 1918 r., wojny polsko-ukraińskiej (w 38 Pułku Piechoty Strzelców Lwowskich) w 1919 r. i polsko-bolszewickiej w r. 1920. Po 1920 r. wystąpił z wojska i pracował jako maszynista kolejowy we Lwowie. Odznaczony Krzyżem Obrony Lwowa i Krzyżem Niepodległości. W czerwcu 1946 r. opuścił Lwów i zamieszkał w Dębicy koło Rzeszowa. Tam zmarł w 1958 r. Wśród ofiarowanych obiektów znajdują się m.in.: zdjęcia przedstawiające Michała Dorotę i jego brata Jana jako żołnierzy austriackich; fotografie zbiorowe 38 Pułku Piechoty Strzelców Lwowskich z lat 1919- 1920; zbiorowe zdjęcie Okręgowego Zjazdu Delegatów [Federacji Kolejowców Polskich we Lwowie], Lwów 25 VIII 1935; zdjęcia chóru kolejarzy "Syrena" we Lwowie z lat 1928- 1937, w którym występował Michał Dorota; jego legitymacja Krzyża Niepodległości; fotografie Katarzyny z Bukofajów Doroty, żony Michała i matki ofiarodawczyni materiałów. W grupie obiektów dotyczących Henryki Doroty (ur. 23 VI 1924 we Lwowie), zamężnej Rybak, występują: jej piękne fotografie z lat dziecięcych; zdjęcia i świadectwa szkolne z czasów nauki w siedmioklasowej Publicznej Szkole Powszechnej Żeńskiej im. St. Konarskiego we Lwowie (m.in. interesujące zdjęcie w izbie szkolnej ok. 1933-34); fotografie w Parku Stryjskim w 1943 r.; zdjęcie ślubne Henryki Doroty i Jana Kazimierza Rybaka (ur. 12X 1917 w Sokalu) z dnia 26.XII.1944 we Lwowie23. Maria Skierska ze Lwowa, za pośrednictwem Witolda Szolgini, ofiarowała ponad 90 obiektów, wśród nich m.in. różne tytuły prasy lwowskiej (pojedyncze numery z okresu od drugiej połowy XIX wieku po rok 1939); lwowskie wydawnictwa zwarte; liczne dokumenty życia społecznego, dokumenty i pamiątki szkolne; pamiątki związane z osobą Jana Koryńskiego (ur. 16 V 1898 we Lwowie - zm. 11 VII 1941), żołnierza armii austriackiej, uczestnika walk w obronie Lwowa, odznaczonego Krzyżem Obrony Lwowa i odznaką "Orlęta", w II Rzeczypospolitej zawodowego oficera (dyplomy do przyznanych mu odznak); dyplomy do odznaki honorowej "Orlęta" i za Służbę w Straży Obywatelskiej podczas oblężenia Lwowa 1918- 1919 przyznane Włodzimierzowi Skierskiemu. Witold Szolginia w okresie od grudnia 1992 do połowy r. 1996 przekazał ponad 400 różnego rodzaju obiektów, co stanowi prawie Jedną czwartą całości darów zgromadzonych w Kolekcji Leopolis; po jego śmierci, wypełniając wolę zmarłego Męża (Witold Szolginia zm. 30 VI 1996), pani Wanda Szolginiowa kontynuuje przekazywanie leopolitanów. W dotychczasowym przekazie Witolda i Wandy Szolginiów dominują fotografie, prasa, dokumenty życia społecznego i rysunki. Można tu wyróżnić następujące grupy tematyczne: Obrona Lwowa w latach 1918-1919, życie naukowe i oświata we Lwowie, rozmaite handlowe i przemysłowe firmy lwowskie, "Lwowska Fala". Walk w obronie Lwowa dotyczą m.in. 72 rysunki (barwne akwarele), wykonane przez Tadeusza Pobóg-Rossowskiego, syna malarza Władysława Rossowskiego. Ten cykl, opatrzony przez autora wspólnym tytułem "Polska zima 1.11-22.11" jest jakby ilustrowaną gazetką przedstawiającą wydarzenia we Lwowie w okresie od 1 XI 1918 do wiosny 1919 roku. Rysunki są pełne humoru, satyry, ale też i dramatyzmu owych dni walk o miasto. Ukazują widoki i pojedyncze budowle Lwowa, sceny z walk polsko-ukraińskich, sceny z życia ludności w oblężonym mieście. Wszystkie opatrzone są tekstem, komentarzem chwili. Wykonane na białym papierze, przeważnie formatu 1.8 x 16,5 cm, naklejone na biały lub szary karton o wymiarach 29,5 x 23 cm. Na szczególną uwagę zasługują materiały "Lwowskiej Fali" posiadające wartość badawczą i ekspozycyjną. Pochodzą z lat 1932-1946 i ilustrują: działalność zespołu audycji rozrywkowej Lwowskiej Rozgłośni Polskiego Radia "Na Wesołej Lwowskiej Fali" zorganizowanego przez Wiktora Budzyńskiego (1906-1972) w roku 1932 (początkowo od 26X1932 do lipca 1933 występującego pod nazwą "Wesoła Lwowska Niedziela", a potocznie zwanego "Wesołą Lwowską Falą"); występy w Rumunii, gdzie po ewakuacji ze Lwowa w dniu 11 IX 1939 część zespołu z Wiktorem Budzyńskim na czele znalazła się i tam występowała od 14X1 1939 do 8 III 1940 jako Polski Zespól Artystyczny YMCA "Lwowska Fala" (zespól dał 56 przedstawień w obozach dla internowanych żołnierzy polskich i skupisk polskich uchodźców); funkcjonowanie w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie jako Czołówka Teatralna Nr l Wojska Polskiego "Lwowska Fala": we Francji od 18 III do 9 VI 1940 (łącznie 30 występów), potem Wielkiej Brytanii, Holandii, Belgii, Francji (od 24 VI 1940 do 17 XI 1946 łącznie 800 występów) (24). W materiałach "Lwowskiej Fali" występują obiekty zachowane luzem oraz trwale oprawione. Wśród zachowanych luzem znajdują się: zbiorowe fotografie (oryginały i kopie) członków zespołu Rozgłośni Polskiego Radia we Lwowie oraz audycji rozrywkowej "Na Wesołej Lwowskiej Fali" z rozmaitych okazji, jak na przykład z okazji nadania 25 audycji "Na Wesołej Lwowskiej Fali" w dniu 5 III 1933, 39 audycji w dniu 4 II 1934, zdjęcie z wesołej próby jubileuszowej, 50 audycji w maju 1934, zdjęcie we wnętrzu gmachu Sejmu i Województwa Śląskiego w Katowicach, gdzie 18 III 1934 na "Wieczorze Śląsko-Lwowskim" owacyjnie przyjmowano Kazimierza Jana Wajdę i Henryka Vogelfangera; pojedyncze portrety artystów: w formacie pocztówkowym śliczne zdjęcie Ewy Stojowskiej (prawdziwe nazwisko Krystyna Pryzińska, pierwsza żona Wiktora Budzyńskiego) z dedykacją: "Serdecznemu Tońkowi Ewa Stojowska. Lwów dnia 29 XI 1933", fotografie Henryka Vogelfagera "Tońka" (1904-1990) i Kazimierza Jana Wajdy "Szczepka" (1905-1955), zdjęcie Adeli Eugenii Arzt-JampolskieJ (1898- 1974), po mężu Madalińskiej, popularnej "Cioci Ady" w "Wesołej Lwowskiej Fali" oraz innych; fotografie zbiorowe z występów w latach wojennych we Francji, Wielkiej Brytanii, Holandii; zdjęcia (kadry) z filmów: "Będzie lepiej" (1936), "Włóczęgi" (1938) oraz propagandowego filmu nakręconego we Francji "Życie w świetlicy wojskowej" (1940); zaproszenia, afisze, programy niektórych scenicznych występów "Wesołej Lwowskiej Fali" we Lwowie, Lublinie, Pabianicach, Przemyślu, Truskawcu, Tarnopolu, Warszawie w latach 1934- 1936; dokumenty i różne pamiątki Henryka Vogelfaengera z lat 1932- 1990, w tym jego beret wojskowy z gwiazdką, którą - jak podają Witold Szolginia i Jerzy Janicki - gen. Stanisław Maczek zerwał ze swego naramiennika i przypiął do beretu "Tońka" podczas mianowania go na porucznika l XII 1944 w Bredzie (25). Inne pozycje związane z istnieniem i występami "Lwowskiej Fali" w okresie drugiej wojny światowej i tuż po jej zakończeniu to materiały, których właścicielem był Józef Wieszczek (1907-1968), aktor, parodysta i imitator dźwięków akustycznych audycji rozrywkowej "Na Wesołej Lwowskiej Fali", czynny też w zespole w latach 1939- 1946, po wojnie osiadły w Stanach Zjednoczonych (Chicago), odwiedzając kraj zmarł nagle w Warszawie 2 VI 1968, pochowany na dawnym cmentarzu wojskowym na Powązkach. Materiały po nim owdowiała Elżbieta Wieszczkowa na początku lat 80-tych przekazała Witoldowi Szolgini, a 30 IV 1998 przekazem Wandy Szolginiowej trafiły do zbiorów Kolekcji Leopolis. Są to odpowiednio pogrupowane i trwale w ośmiu tomach oprawione, przeważnie pióra Wiktora Budzyńskiego teksty monologów, dialogów, skeczów, i piosenek "Lwowskiej Fali" z okresu od listopada 1939 do grudnia 1946, drukowane programy i afisze niektórych przedstawień i koncertów oraz fotografie przedstawiające występy zespołu i pojedynczych artystów. W treści tomy te zawierają teksty szczegółowe dziesięciu (spośród dwunastu zrealizowanych) następujących programów "Lwowskiej Fali": Program Nr l "Wrócimy" 1939-1940-Nr 2 "Raz naprzód śmiało", 1940; Nr 3 "Do góry kciuk", 1941; Nr 4 "Chłopcy z Polski", 1941 - 1942; Nr 5 "Kochajmy się", 1942-1943; Nr 6 "Polish Panorama", 1942-1943; Nr 6 a "Basie Polish", 1944; Nr 7 "Początek końca" 1944; Nr 8 "Piąty front", 1944; Nr 10 "Frontem do frontu" 1944; Nr 12 "Trzymaj fason", 1945. Ponadto tom z tekstami Programów Nr 2 i 3 zawiera również tekst specjalnego przedstawienia w jeż. angielskim pt. "Fish and chips" (1940), przeznaczonego dla miejscowej ludności w Szkocji (podobnie jak "Polish Panorama" i "Basie Polish"). Przekazane tomy nie obejmują programu Nr 9 "Idziemy", 1944-1945 oraz Nr 11 "Ten drogi Lwów", 1945; aczkolwiek w jednym z tomów zamieszczony jest trzystronicowy tekst, zatytułowany "Ten drogi Lwów" - inscenizacja piosenek lwowskich, 1945, to jednak trudno stwierdzić, czy Jest on tożsamy z owym programem nr 11. Wartość dokumentalna materiałów Józefa Wieszczka została wzbogacona dzięki identyfikacji nazwisk osób na zdjęciach, co uczyniła na prośbę pani Wandy Szolginiowej pani Włada Majewska podczas pobytu w Warszawie w styczniu 1998. Do tej grupy tematycznej należy też Księga Pamiątkowa Rozgłośni Lwowskiej Polskiego Radia ufundowana "Lwowskiej Fali" przez Pierwszą Samodzielną Brygadę Spadochronową w Szkocji w 1944 r.26 Ta "księga pielgrzymstwa lwowskiego", jak ją nazwał Witold Szolginia, jest bardzo okazała: ma wymiary 42 x 34 x 5,5 cm, waży aż 6,5 kg, zawiera 200 kart białego, wysokogatunkowego kartonu (w tym 63 strony zapisane, pozostałe są czyste), oprawiona jest w czerwoną imitację skóry, a trzy brzegi kart ma złocone; zewnętrzna strona przedniej okładki, oprócz plakietki fundatorów, zawiera 43 odznaki najrozmaitszych organizacyjnych jednostek różnych rodzajów broni Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Księgę - "rozpoczętą na ziemi brytyjskiej w przededniu wymarszu I Dywizji Pancernej na front w Normandii" - inicjuje wpis Władysława Raczkiewicza, ówczesnego Prezydenta Rzeczypospolitej na wychodźstwie, dokonany w Londynie w 1944 r. Z datą 13 VII 1944 w Pickering (Yorkshire) wpisał się gen. Stanisław Maczek, dowódca Pierwszej Dywizji Pancernej, do której zespół "Lwowskiej Fali" został organizacyjnie przydzielony i z którą wkrótce z Wielkiej Brytanii wyruszył na zachodni front działań wojennych. Dalej Księga zawiera wpisy znanych dowódców i przedstawicieli różnych jednostek wojskowych; wielu zespołowym wpisom towarzyszą liczne odciski pieczęci poszczególnych wojskowych jednostek organizacyjnych Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie; jest sporo rysunków, malunków akwarelą i gwaszem. Ostatni wpis w Księdze złożył gen. Władysław Anders 19 VI 1951 w Londynie, ofiarowując też "Lwowskiej Fali" odznakę II Korpusu. 11 VI 1951, także w Londynie, wpisu dokonał - wedle identyfikacji Witolda Szolgini - Wiktor Budzyński (27):
Na daleką drogę, na nową wędrówkę daję Ci co mam najdroższego: słowa żołnierzy polskich i ich odznaki pułkowe ~ pamiątki oraz kilka kart historii jeszcze nieskończonej... Życzenie? Niech tę Księgę plelgrzymstwa wojennego założoną przez Szczepka - Tońko dowiezie do zawsze wiernego miasteczka do wolnego Lwowa". Tak więc założoną z inicjatywy Kazimierza Jana Wajdy "Szczepka" Księgę Wiktor Budzyński powierzył Henrykowi Vogelfaengerowi "Tońkowi", gdy ten w 1951 r. wyjeżdżał z Wielkiej Brytanii do Johannesburga w Związku Południowej Afryki. Po śmierci Vogelfaengera (zm. 6 X 1990 w Warszawie) jego syn, Antoni Barker (ur. 1955) przekazał ją w bezterminowy depozyt Witoldowi Szolgini, a 31 X 1996 przekazem Wandy Szolginiowej trafiła do zbiorów Kolekcji Leopolis. Wraz z Księgą została przekazana specjalna, drewniana walizka z okuciami, opatrzona angielskim napisem: "Polish Air Force Remembrance" (28). Wydaje się, iż zgromadzone w zbiorach Kolekcji Leopolis materiały "Lwowskiej Fali" stanowią najobszerniejszą jej dokumentację (znaną nam) znajdującą się w Polsce. Być może niektóre z nich wcześniej należały do Archiwum "Lwowskiej Fali" im. Juliusza Petry'ego, założonego z inicjatywy Jana Kazimierza Wajdy w Edynburgu w Wielkiej Brytanii na wiosnę 1943 r. i przez niego prowadzonego do 31 VII 1945. Archiwum najpierw kompletowane, mogło później ulec rozproszeniu tak, jak rozproszyli się po świecie członkowie zespołu "Lwowskiej Fali" (29). Janusz Szombara z Warszawy ofiarował kilka dyplomów gratulacyjnych, adresowanych do Uniwersytetu Lwowskiego w 250 rocznicę założenia tej uczelni przez króla Jana Kazimierza w 1661 roku (dar z 811996), 11 interesujących fotografii z widokami Lwowa przed 1939 r. oraz spory zestaw archiwaliów tyczących się Antoniego Bartoszewskiego (przekaz z 29 XII 1997). Ofiarowane dyplomy to obiekty niezwykle cenne, unikatowe, a także bardzo piękne, ozdobione ramkami lub rysunkami, niektóre z łąkowymi pieczęciami oraz lekturowym etui. Zwraca uwagę dyplom gratulacyjny młodzieży polskiej "Do Rektora i Senatu Wszechnicy Lwowskiej...", Lwów 9 kwietnia 1911; na pergaminie, oprócz tekstu gratulacyjnego, okolonego linijną ozdobną ramką, zawiera ponad sto podpisów delegatów różnych organizacji młodzieżowych z rozmaitych miejscowości. Także dyplom gratulacyjny od Wydziału Głównego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie, adresowany do Rektora i Senatu Uniwersytetu Lwowskiego, z datą 29 maja 1912; w imieniu Wydziału podpisy złożyli m.in. prezes Roman Ingarden, sekretarz Tadeusz Gajczak, członkowie: Leon Syroczyński, Adam Różański, Edward Konstanty Biernacki, Władysław Sikorski, Tadeusz Rozwadowski, Stanisław Downarowicz, Witold Minkiewicz i inni, na pergaminie, ozdobiony rysunkiem J. Zabłockiego, posiada pieczęć łąkową na sznurku z drewnianym pojemniczkiem. Jest też dyplom z Warszawy od "Medycyny i Kroniki Lekarskiej", adresowany "Do Prześwietnego Senatu Wszechnicy Lwowskiej...", z datą 29 maja 1912; podpisali: wydawca dr Ludwik Guranowski oraz redaktorzy - dr med. Stanisław Orłowski i dr [H.?] Józef Zawadzki. Tekst na kartonie, ozdobiony rysunkiem z symbolami nauki i medycyny. Występują dyplomy z zagranicy, które nadesłali: Uniwersytet w Monte Pessulano, Cancellarius Magistri Scholares Universitaris Oxoniensis wraz z etui [pudełko] z ozdobnym znakiem nadawcy. Rektor i Senat Uniwersytetu w Budapeszcie, Uniwersytet w Lund. Warto też odnotować ozdobne zaproszenie od przewodniczącego i rady Instytutu Rice'a w Houston w Teksasie dla Uniwersytetu Lwowskiego na inaugurację programu edukacyjnego w dniach 10-11-12 października 1912, a ponadto dwa dyplomy od organizatorów Międzynarodowej Wystawy w Mediolanie 1906: dyplom honorowy za współpracę dla Powszechnych Wykładów c.k. Uniwersytetu we Lwowie oraz dyplom złotego medalu przyznanego prof. Ignacemu Zakrzewskiemu (tu także tekturowe etui). Niestety brak dyplomu Uniwersytetu w Londynie, zachowała się tylko część etui tekturowego ze złotym nadrukiem "UNIVERSITY OF LONDON" i znakiem tej uczelni. Anna Zych-Sokołowska z Warszawy ofiarowała pamiątki po ojcu, Władysławie Zychu (1899- 1981), uczestniku walk niepodległościowych, działaczu podziemia w latach drugiej wojny światowe], pracowniku naukowym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.(30) Cennymi obiektami są tu: czapka Związku Powstańców Śląskich, należąca do Władysława Zycha, który w 1921 r. wziął udział w III Powstaniu Śląskim początkowo jako dowódca kompanii, a potem jako dowódca techniczny batalionu pszczyńskiego i był ranny (stracił oko); przyznany mu Krzyż Powstańczy; wydawnictwa Związku Oficerów Rezerwy RP z lat 1935-1938, w którym Władysław Zych był sekretarzem i członkiem zarządu we Lwowie; lwowskie gazety z 1935 r. z nekrologami zmarłego Marszałka Józefa Piłsudskiego ("Kurier Lwowski") "Wiek Nowy", "Lwowski Ilustrowany Express Wieczorny"). Mimo nader skromnych środków finansowych Muzeum Niepodległości zakupiło obiekty tyczące się Lwowa i wschodnich ziem dawnej Rzeczypospolitej. Wśród zakupów warto zasygnalizować: obraz Stanisława Kaczor Batowskiego (1866-1946) "Obrońcy Lwowa", dziewiętnastowieczne litografie przedstawiające widoki i zabytki Lwowa oraz innych miejscowości kresowych, różne plany sytuacyjne i budowlane domów wznoszonych we Lwowie w dwudziestoleciu międzywojennym, album promocji doktorskich Uniwersytetu Lwowskiego z lat 1891-1892 liczne pocztówki i fotografie, wspomniany już album fotograficzny lwowskiej rodziny Klimowiczów, zestaw fotografii rodziny Jurkowskich oraz inne materiały ikonograficzne i wydawnictwa drukowane. Obok gromadzenia zbiorów również upowszechniano polską przeszłość Lwowa i wschodnich ziem dawnej Rzeczypospolitej, głównie poprzez ekspozycje. W ciągu niespełna sześciu lat funkcjonowania Kolekcji Leopolis przygotowano w Muzeum Niepodległości cztery wystawy. Poza wspomnianą na początku wystawą "LWOWSKIE CYMELIA" (1993) zrealizowano ekspozycję "DARY I NABYTKI KOLEKCJI LEOPOLIS" (27 V - 10 VII 1994) , na której zaprezentowano 424 obiekty, z czego ponad połowa pochodziła z darów zgromadzonych w Kolekcji, a prawie połowa ze zbiorów nabytych wcześniej w Muzeum Niepodległości. Wystawa składała się z dzieł artystycznych, dokumentów oficjalnych i pamiątek rodzinnych pochodzących z okresu od końca XVIII w. po rok 1939. W drugiej jej części prezentowano cykl rysunków Władysława Szczepańskiego (ur. 18 VII 1951 we Lwowie), artysty grafika zamieszkującego w Kielcach, cykl zatytułowany "Oczyma szarego człowieka" ukazywał współczesny Lwów i jego okolice. Wystawie towarzyszył folder. Odbyły się dwie imprezy o tematyce lwowskiej. Kolejna wystawa pt. "WE LWOWIE PRZED STU LATY. U źródeł Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego" (21 X 1995-18 II 1996) uświetniła setną rocznicę założenia Towarzystwa Ludoznawczego we Lwowie w dniu 9 II 1895. Przygotowana została w Muzeum Niepodległości wspólnie z Muzeum Etnograficznym im. Seweryna Udzieli w Krakowie, Warszawskim Ośrodkiem Kultury i Januszem Wasylkowskim. Wystawa miała charakter historyczno-etnograficzny. Jej głównymi wątkami były: wizerunek Lwowa na przełomie XIX i XX w., założenie i najważniejsze kierunki działalności Towarzystwa Ludoznawczego w latach 1895-1905, w najświetniejszym okresie jego rozwoju pod kierownictwem profesora Uniwersytetu Lwowskiego Antoniego Kaliny (1846-1906) oraz Huculszczyzna - jeden z ważnych przedmiotów badań Towarzystwa Ludoznawczego. Eksponowano 446 obiektów, użyczonych przez 22 właścicieli (instytucje i osoby prywatne). Pokazano malarstwo Tadeusza Rybkowskiego, Kazimierza Sichulskiego, Teodora Axentowicza, Fryderyka Pautscha, Władysława Jareckiego i innych artystów, grafikę, plakaty i afisze, medale, stroje huculskie, wyroby, rzemiosła, ceramikę, przedmioty związane z mieszkaniem, pracą i świętowaniem) wzruszającą kapliczkę przydrożną z pół. XIX w. (użyczoną ze zbiorów Lwowskiej Galerii Obrazów), dużej wartości dokumentalnej fotografie Hucułów, wykonane przez Juliusza Dutkiewicza w Kołomyi w 1880 r. Wystawa miała informator. W czasie jej trwania odbyły się wykłady o Polskim Towarzystwie Ludoznawczym i Huculszczyźnie oraz imprezy dotyczące Lwowa. Była to w ogóle pierwsza wystawa poświęcona lwowskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu, bodajże największemu towarzystwu naukowemu w Polsce na przełomie XIX i XX w., ukazująca Jego działalność na tle środowiska naukowego ówczesnego Lwowa. W Ogólnopolskim Konkursie na Najważniejsze Wydarzenie Muzealne Roku 1995 wystawa zyskała wyróżnienie. Ostatnia z wystaw: "KRESY WSCHODNIE RZECZYPOSPOLITEJ. Ziemia i ludzie"- otwarta 17 IX 1997 była udostępniana do 18 I 1998.*' Odbyło się ponadto 6 imprez o tematyce kresowej, m.in. 4-5 X 1997 weekend kresowy z panelem dyskusyjnym "Dom rodzinny na Kresach", który poprowadziła Magdalena Bajer; 5 I 1998 promocja książek Leona Popka o Wołyniu; 18 I t.r. występ zespołu "PACAŁYCHA" z Bytomia (tę imprezę uświetniła swoją obecnością i spontanicznym udziałem w programie Włada Majewska). W okresie listopad 1997-styczeń 1998 zorganizowano konkurs wiedzy o Kresach dla młodzieży starszych klas szkół podstawowych i szkół średnich; zwycięzca - uczeń klasy VIII z Warszawy, wraz z nauczycielką historii, wygrał tygodniową wycieczkę do Lwowa. Była to w ogóle pierwsza w Polsce wystawa prezentująca całość dawnych polskich Kresów Wschodnich. W Ogólnopolskim Konkursie na Najważniejsze Wydarzenie Muzealne Roku 1997 otrzymała nagrodę. Pokazana została też w Muzeum Historycznym Oddział Muzeum Okręgowego w Białymstoku. Kontynuacją działalności wystawienniczej o tematyce kresowej będzie przygotowywana w Muzeum Niepodległości wystawa pt. "PAMIĘĆ GRODNA 1919-1939", zainicjowana przez Stowarzyszenie Grodnian im. Elizy Orzeszkowej w Warszawie oraz Warszawskie Towarzystwo Miłośników Wilna i Grodna. Można mieć nadzieję, że zbiory Kolekcji Leopolis nadal będą wzbogacane, z korzyścią dla przyszłych badań, ekspozycji i dokumentowania polskiej przeszłości Lwowa oraz ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Oby trafiły doń najcenniejsze leopolitana i kresowiana. PRZYPISY
Warszawa Wszystkie prawa zastrzeżone. Materiały opublikowano za zgodą Redakcji. Niniejszym dziękuję dyrekcji Muzeum Niepodległości za nieodpłatne przekazanie w celu opublikowania na stronie kopii dwóch dokumentów z czasu Obrony Lwowa. Jest to dar tym cenniejszy, że Lwowiacy, szczególnie zamieszkali za granicą, mający dostęp do Internetu, moga nie tylko dowiedziec się o istnieniu Kolekcji, ale także obejrzeć choćby w ten sposób część cennych zbiorów.
 |