Zarys dziejów miasta Lwowa

Przeczytaj także:

Artukuł z "Semper Fidelis" - "Jak i kiedy Lwów znalazł się w granicach państwa polskiego"

Kalendarium Lwowa (w trakcie opracowania)

Zarys dziejów miasta Lwowa

(wedlug ksiazki „Zabytki Lwowa” Bartlomieja Kaczorowskiego)
Grafiki - Eliot Lwow

Miasto Lwow obchodzilo niedawno piekny, jak na te czesc Europy, jubileusz istnienia —w roku 2000, minela 750 rocznica zalozenia miasta.

Nim powstal tu Grod Lwa obszar ten dzielil losy calej Ziemi Czerwienskiej, inaczej zwanej Rusia Czerwona. W polowie X wieku rozciagalo sie tu wladztwo ksiecia Polan Mieszka I. Wyprawa w roku 981, opisana przez Nestora, poddala Grody Czerwienskie panowaniu wielkiego monarchy Rusi Kijowskiej Wlodzimierza.
Panstwo Piastowskie ponownie siegnelo po dorzecze Gornego Bugu po zwycieskiej wyprawie Boleslawa Chrobrego na Kijow (1018). Kryzys i rozpad pierwszej monarchii polskiej w latach trzydziestych spowodowal powrot rzadow Rurykowiczow, w osobie wielkiego ksiecia Jaroslawa Madrego. Boje o te ziemie toczyl jeszcze krol Boleslaw smialy. Juz w XI stuleciu Rus Kijowska weszla w okres rozbicia dzielnicowego, tak charakterystycznego dla wiekszosci polaci Europy. W zachodniej czesci panstwa uformowalo sie ksiestwo Romanowiczow, jednej z wielu galezi rodu Ruryka, Rus Halicko-Wlodzimierska. Rozciagalo sie ono od Drohiczyna i Brzescia, po Przemysl, obejmujac takze Wolyn. W 1223 roku na cala Rus spadla katastrofa nad Kalka, wielka kleska militarna zadana przez najezdzce mongolskiego. Ksiazeta ruscy, w tym rowniez halicko-wlodzimierscy, musieli uznac zwierzchnosc Zlotej Ordy. W tym ciezkim czasie ksiaze Danilo zalozyl w dolinie Peltwi nowy grod nazywajac go na czesc swojego syna Lwim. W 1250 roku kniaz Lew objal go we wladanie. U stop grodu wyroslo miasto zwane Lwowem. Uzywano i innych nazw — Leopolis, Lemberg, Lwiw.
Zespol Cerkwi Woloskiej (XVIw.) od strony ulicy Walowej.

Zespol Cerkwi Woloskiej (XVIw.) od strony ulicy Walowej.

Przyszla metropolie usytuowano na dziale wodnym Baltyku i Morza Czarnego, wsrod wzgorz poludniowego Roztocza, na przecieciu kilku szlakow handlowych. Jeden z nich laczyl Polske i reszte Europy z portami czarnomorskimi, zwlaszcza genuenska kolonia na Krymie — Kaffa, drugi — Rus z Wegrami. We Lwowie obok ludnosci ruskiej coraz wiecej pojawialo sie Niemcow, Polakow, Ormian, Grekow, Żydow.
W 1323 roku umarl ostatni z ksiazat z dynastii Rurykowiczow. Na tron Halicza i Wlodzimierza wstapil spokrewniony z Romanowiczami mazowiecki piastowicz, ksiaze Boleslaw Trojdenowicz, przyjmujac imie Jerzego. Siedemnascie lat pozniej monarcha zmarl smiercia tragiczna. Po dziedzictwo po swoim kuzynie siegnal krol polski Kazimierz, obdarzony przydomkiem Wielkiego. Nie byl jedynym konkurentem do schedy. Swoje pretensje zglosili takze ksiazeta litewscy, jednoczacy wlasnie ziemie ruskie, oraz krol Wegier Karol Robert Andegawenczyk. Liczacy na sukcesje po Piastach krakowskich Wegrzy poparli zbrojnie i politycznie Kazimierza. Krol wkroczyl oreznie na Ziemie Czerwienska juz w 1340 roku, ustanawiajac swoje wladztwo we Lwowie, Przemyslu i Sanoku. Trwaly pokoj nastal dopiero w 1366 roku. Dawne panstwo Romanowiczow uleglo podzialowi. Czerwienszczyzna z Haliczem przeszla pod bezposrednie rzady Krakowa. Ksiestwo Wlodzimiersko-Chelmskie i Zachodnie Podole Kazimierz sholdowal. Kosciol Dominikanow, XVIII w.

Wolyn przeszedl w rece Lubartowiczow z rodu Giedymina. Jeszcze w 1356 roku krol nadal Lwowowi prawa miejskie zgodnie z zasadami magdeburskimi. Po zgonie ostatniego Piasta zasiadajacego na tronie polskim Ziemia Czerwienska wraz ze Lwowem, tak jak cala Korona, przeszla pod berlo Ludwika Wegierskiego. Namiestnikiem Rusi zostal ksiaze opolski Wladyslaw (1372). Wegrzy doprowadzili do oderwania nowo pozyskanych przez Polske ziem i wlaczenia ich do Korony swietego Stefana. Dopiero po smierci ostatniej Andegawenki na tronie wegierskim, Marii (1386), jej siostra Jadwiga — Krol Polski, wraz ze swoim malzonkiem Wladyslawem Jagiella, jednoczesnie Wielkim Ksieciem Litewskim i Krolem Polskim, odebrala Lwow i Halicz z rak madziarskich (1387).
Obok wladzy swieckiej Lwow stawal sie rowniez osrodkiem wladzy duchownej. Juz w czasach kazimierzowskich ustanowiono w miescie stolice biskupia, choc miala ona raczej charakter tytularny. Dopiero w 1412 roku nastapilo przeniesienie siedziby metropolity lacinskiego z Halicza. Pierwszym arcybiskupem lwowskim zostal Jan Rzeszowski. We Lwowie powstalo takze biskupstwo prawoslawne i metropolia ormianska. Podwaliny pod potege gospodarcza Lwiego Grodu polozylo otrzymanie od Wladyslawa Warnenczyka prawa skladu w roku 1444. Rok pozniej ukonczono wznoszenie fortyfikacji miejskich, wzmocnionych dwoma zamkami — Wysokim i Niskim.
Kosciol sw. Elzbiety XX wiek

Na mocy przywileju Wladyslawa Jagielly powstalo nowe wojewodztwo ruskie, obejmujace piec ziem — chelmska, sanocka, przemyska, halicka i lwowska, ta ostatnia z powiatem zydaczowskim. Stolica wojewodztwa zostal Lwow. Urzad wojewody do I rozbioru Rzeczypospolitej pelnilo 37 mezow, a kasztelana lwowskiego. Rosla zamoznosc miasta, wyrastajacego do rangi jednego z najpowazniejszych emporiow handlowych Europy Wschodniej. Bawili tu czesto monarchowie polsko-litewscy. W pobliskim Grodku zmarl w 1434 roku Wladyslaw Jagiello. W harmonii i wzajemnej tolerancji zyli razem Polacy, Rusini, Niemcy, Ormianie, Grecy, przedstawiciele wielu innych narodow. Obywatele lwowscy roznili sie nie tylko co do jezyka, ale rowniez i co do wiary. Obok dominujacych katolikow, liczni byli prawoslawni i mojzeszowi.
Od schylku XV wieku narastalo ponownie niebezpieczenstwo tatarskie. Turcy zajeli porty czarnomorskie — Kaffe, Kilie, Bialogrod, Oczakow, utrudniajac handel, z ktorego zylo miasto. Pod murami miasta zaczely pojawiac sie zagony pohancow. Przez Lwow ciagnely na wyprawe moldawska wojska Jana Olbrachta, by poniesc slynna kleske bukowinska (1497). Z kolei stanely pod miastem oddzialy hospodara moldawskiego Bohdana i podjely ostrzal Lwowa (1509). W roku nastepnym tu wlasnie zawarto pokoj konczacy wojne o Pokucie.
Epoke sredniowiecza we Lwowie zamknal wielki pozar w czerwcu roku 1527, ktory strawil prawie wszystkie zabudowania w obrebie murow obronnych. Grekokatolicka katedra sw. Jura - XVII w.

Grekokatolicka katedra sw. Jura - XVII w.

Bogate miasto podnioslo sie z popiolow juz w szacie renesansowej. W dziesiec lat po klesce ogniowej Lwow byl miejscem niecodziennego wydarzenia, zwanego Wojna Kokosza. Zebrana na pospolite ruszenie szlachta, wezwana na nowa wyprawe moldawska, miast wojowac z wrogami Korony, dysputowala w podIwowskiej wsi Zboiska, protestujac przeciwko promagnackiej polityce dworu krolewskiego. Nieszczesna wyprawa otrzymala swoje imie od smutnego losu wybitych kur. Podobnie jak w Krakowie, w XVI wieku dokonala sie polonizacja struktur miejskich i kazalnic, skad ostatecznie ustapila niemczyzna. Mozaike wyznaniowa wzbogacilo pojawienie sie protestantow - luteranow i kalwinistow. Odpowiedzia odnowionego Kosciola Rzymskiego stalo sie dazenie do unii cerkwi prawoslawnej i ormianskiej ze Stolica Apostolska, co z wielkimi oporami dokonalo sie, po stuleciu walki, do konca wieku XVII. W samym Lwowie i na jego przedmiesciach wyrosly dziesiatki nowych swiatyn, glownie zakonnych.

[ 1]

[ 2]

[ 3]

Licznik