Copyright © 2001 Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo - Wschodnich.
Oddział w Krakowie.
Wszystkie prawa zastrzeżone.
Krzysztof Rafał Prokop
LWOWSKI MOZART
Dnia 14 czerwca 1819 roku przybyły do stolicy J.P. Wolfgang Amadeusz Mozart, syn sławnego w świecie muzykalnym Mozarta, będzie miał honor dać wielki wokalny i instrumentalny koncert, na którym własne kompozycje grać będzie na fortepianie.
Anons tej treści znaleźć można w Gazecie Warszawskiej z 12.VI.1819. Na podobne zapowiedzi natrafiamy również w niejednym numerze Gazety Lwowskiej z tego okresu, często przy tym bez adnotacji, iż chodzi o syna wielkiego Salzburczyka, co osobę mniej obeznaną z problematyką muzyczną wprowadzić może w błąd. Tymczasem Wolfgang Amadeusz junior obecny jest również na kartach almanachów kulturalnych Gdańska, Lublina i kilku dalszych miast polskich, warto przeto poświęcić nieco uwagi osobie tego muzyka, którego działalność przyczyniła się do ubogacenia życia artystycznego pozbawionej naonczas niepodległego bytu Polski, w szczególności zaś wyróżniającego się na płaszczyźnie nauki i sztuki spośród dawnych centrów Rzeczypospolitej, Lwowa.
LATA DZIECINNE, LATA NAUKI
Z małżeństwa zawartego 4.VIII.1782 ze śpiewaczką Konstancją Weber, genialny kompozytor doby klasycyzmu Wolfgang Amadeusz Mozart doczekał się sześciorga potomstwa, z którego przeżyło ojca tylko dwóch synów - najstarszy i najmłodszy. Ów drugi przyszedł na świat we Wiedniu 26 lipca 1791, na niespełna cztery i pół miesiąca przed śmiercią ojca, którego nie miał przeto możności znać. Na chrzcie otrzymał imiona Franciszek Ksawery Wolfgang, niemniej w ciągu całego swego życia artystycznego występował jako Wolfgang Amadeusz (junior) i pod tym też mianem znany był współczesnym. Kiedy liczył sobie pięć lat, matka zabrała go w swoją podróż koncertową, podczas której miał miejsce debiut sceniczny najmłodszej latorośli rodziny Mozartów. Na koncercie w Pradze wykonał on pierwszą arię Papagena z ojcowskiej opery Czarodziejski flet, do której specjalnie na tę okazję ułożono nowy tekst. Aby młody śpiewak był widoczny (i słyszalny!) postawiono go podczas występu na wysokim stole. Debiut Wolfganga Amadeusza juniora wypadł pomyślnie, wzbudzając podziw dla słuchu muzycznego i pamięci młodego talentu.
Kolejne lata w jego biografii wypełnione są nauką rzemiosła artystycznego. Po powrocie do Wiednia w r. 1797 rozpoczął (w rok później) edukację w zakresie gry na fortepianie u Zygmunta Neukomma (przyszłego kapelmistrza na dworach monarszych w St. Petersburgu i Rio de Janeiro), doskonaląc następnie warsztat pianistyczny pod kierunkiem Jana Andrzeja Streichera oraz wielce cenionego w swoim czasie Jana Nepomucena Hummla. Równocześnie poznawał arkana sztuki kompozytorskiej, ucząc się jej u Jerzego Józefa Voglera (nota bene duchownego, protonotariusza apostolskiego i szambelana papieskiego) i Jana Jerzego Albrechtsbergera, kapelmistrza wiedeńskiej katedry św. Szczepana. Kształcenie młodego muzyka dopełniały lekcje śpiewu pobierane u Antonio Salieriego. Nad całością muzycznej edukacji Wolfganga Amadeusza juniora czuwał sławny Józef Haydn wespół z baronem Gotfrydem van Swieten, dyrektorem biblioteki cesarskiej i założycielem Towarzystwa Muzycznego we Wiedniu.
W roku 1804 trzynastoletni natenczas Mozart dał swój pierwszy koncert publiczny jako pianista, grając na scenie teatru wiedeńskiego. Tym samym rozpoczęła się jego działalność artystyczna. Początkowo był on nadal związany z rodzinnym miastem, większość jednak swego dorosłego życia spędzić miał w Galicji, zyskując nawet w historiografii miano "lwowskiego Mozarta".
LATA LWOWSKIE
Do Małopolski Wschodniej przybył Wolfgang Amadeusz junior w roku 1808 (miał 17 lat), podejmując obowiązki nauczyciela muzyki w domu hr. Wiktora Ignacego Baworowskiego, w którego podlwowskim majątku zamieszkał. Pobierał wysoką pensję 1000 zł reńskich miesięcznie, zaś spośród dzieci jego chlebodawcy córka Henrietta okazała się uzdolnioną uczennicą. Mimo to Mozart zrezygnował po niedługim czasie ze swej posady. Jako przyczynę odejścia podał zbyt ostry klimat, niedobry fortepian, nieodpowiedni papier nutowy (!), a w szczególności monotonne życie. Przeniósł się zatem do stolicy Galicji, Lwowa, zamierzając prowadzić żywot niezależnego artysty, utrzymującego się wyłącznie z koncertów i komponowania. To jednak na dłuższą metę okazało się niemożliwe. W r.1810 podjął na powrót funkcję nauczyciela muzyki, tym razem w domu szambelana cesarskiego Janiszewskiego. Po półtora roku porzucił i tę posadę, wyjeżdżając nawet na krótko ze Lwowa. Galicji jednak nie opuścił, zyskał tu już bowiem znaczną renomę, tak, że zabiegały o niego nawet książęce rody Czartoryskich, Poniatowskich czy Sapiehów, chcąc, by Mozart podjął się edukacji muzycznej ich młodych pokoleń. Po powrocie do Lwowa rozwinął Wolfgang Amedeusz junior ożywioną działalność koncertową. Pierwszy znaczniejszy występ w galicyjskiej stolicy dał jeszcze w 1811 r. Z kolei w r.1814 odbyło się we Lwowie premierowe wykonanie jego II Koncertu Fortepianowego, który oczywiście sam zagrał. Miał już zresztą wtenczas w swojej tece kompozytorskiej niemałą liczbę dzieł. I Koncert Fortepianowy napisał jeszcze za pobytu w majątku Baworowskich, teraz zaś powstawały dalsze utwory, inspirowane niejednokrotnie folklorem Małopolski Wschodniej - i to zarówno polskim, jak i ukraińskim. Była to głównie muzyka kameralna i fortepianowa, dzieła chóralne oraz pieśni. W tej liczbie znalazła się również jedna symfonia (dla porównania: jego ojciec stworzył ich 49!), 12 polonezów na fortepian i 30 pieśni. Jego kompozycjami poczęli się interesować wydawcy, samo zaś nazwisko otwierało przed nim wiele drzwi. Zachęcony oznakami powodzenia, Wolfgang Amadeusz junior zdecydował się na przedsięwzięcie wielkiej podróży koncertowej po Europie. 17 grudnia 1818 wystąpił pożegnalnie we Lwowie, by następnie opuścić to miasto na niemal cztery lata.
Swoje tournee rozpoczął od Królestwa Polskiego, dając koncert m.in. w Lublinie. Z końcem maja 1819 przybył do Warszawy, gdzie opiekę nad nim roztoczył kapelmistrz Teatru Narodowego, Józef Elsner (późniejszy nauczyciel Fryderyka Chopina), zajmując się organizacją jego koncertów. Najznaczniejszy odbył się 20 czerwca, uświetniając obchodzoną tego dnia rocznicę ogłoszenia Królestwa Polskiego. Dzień potem, po 3-tygodniowym pobycie, Mozart opuścił Warszawę, udając się do Gdańska, a stamtąd do Kopenhagi, gdzie żyła jego matka (zmarła w r.1842 w Salzburgu). Dalsze etapy podróży artystycznej to Hamburg, Berlin, Lipsk, Drezno, Praga, Wiedeń, Graz, Lublana, Triest, Wenecja, Mediolan (tam zamieszkiwał z kolei jego najstarszy brat Karol Tomasz), a dalej Zurych i Berno, skąd poprzez Pragę przybył na powrót do Wiednia. Ze swoich wojaży Wolfgang Amadeusz junior pozostawił rękopiśmienny dziennik, zawierający obok notatek również rysunki poznanych wtenczas przez muzyka osób. Cenny ów zabytek zachowany (niestety nie w całości) po dziś dzień, przechowywany jest w Bibliotece Kongresu w Waszyngtonie.
W cesarskim Wiedniu bawił Mozart przez kilka miesięcy, by w październiku 1822 powrócić do Lwowa. Pozostawał tu jeszcze przez bez mała 14 lat, sporadycznie tylko wyruszając w pomniejsze podróże koncertowe. Był to okres jego aktywności przede wszystkim na polu propagowania kultury i życia muzycznego. W 1826 roku założył pierwsze we Lwowie Towarzystwo Muzyczne, mające za patronkę św. Cecylię (Towarzystwo Cecyliańskie), a zajmujące się przede wszystkim ożywianiem i popularyzacją sztuki wokalnej. Funkcjonował przy nim stojący na wysokim poziomie chór, prowadzony osobiście przez Mozarta. On również w latach 1834-1838 dyrygował orkiestrą lwowskiego teatru, zyskując tym samym trwałe miejsce w muzycznych dziejach Galicji. Sam nadal doskonalił warsztat kompozytorski, pobierając naukę w zakresie kontrapunktu u osiadłego we Lwowie Jana Moderitscha, niegdysiejszego dyrektora muzycznego opery w Ołomuńcu. Nie przestał przy tym być prywatnym nauczycielem muzyki w domach znaczniejszych rodzin lwowskich.
LATA OSTATNIE
Miasto, w którym przyszło Mozartowi juniorowi spędzić ponad ćwierć wieku swojego życia, opuścił w czerwcu 1838, przenosząc się do rodzinnego Wiednia. Przez ostatnie lata mało udzielał się publicznie, po raz ostatni występując w roku 1842 w Salzburgu podczas odsłonięcia pomnika ku czci jego ojca. Zimą r.1843/44 poważnie zachorował i za poradą przyjaciół udał się do słynnego uzdrowiska Karlsbadu (Karlove Vary) dla podleczenia. Tam też zmarł 29 lipca 1844. Rodziny nigdy nie założył. Jego najstarszy brat, osiadły w Mediolanie Karol Tomasz (z zawodu urzędnik), przeżył Wolfganga Amadeusza juniora o lat czternaście, umierając 31.X.1858 również bezpotomnie, jako ostatni z rodu wielkiego kompozytora doby klasycyzmu. Po Franciszku Ksawerym Wolfgangu pozostały liczne kompozycje, w większości nie wydane drukiem, znajdujące się dziś m.in. w bibliotekach muzycznych Londynu, Wiednia i Salzburga. Natomiast pamięć o nim wśród Galicjan, w półtora stulecia od jego śmierci, niemal całkowicie zagasła.
Śródtytuły pochodzą od redakcji.
Copyright © 2001 Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo Wschodnich.
Oddział w Krakowie.
Wszystkie prawa zastrzeżone.
