Tam, gdzie drukowano pierwszą lwowską gazetę
U zbiegu współczesnych ulic Stauropigijskiej 11 i Fedorowa znajduje się trzypiętrowa kamienica niepokaźna pod względem architektury, ale posiadająca ciekawą historię. W tym miejscu dwieście osiemdziesiąt lat temu wydany został pierwszy dziennik miejscowy - „Gazette de Leopol" - „Gazeta Lwowska", drukowany w języku francuskim.
Kamienica ta, poczynając od XVI wieku stale należała do rodzin ormiańskich. W roku 1576 należała do Tomasza Zadykiewicza, potem do rodziny Kostewiczów i właśnie od ich nazwiska kamienicę nazywano „Kostewiczowską" aż do XVIII w. Współczesny budynek mało przypomina dawny. W XVI-XVII w. wejściem do kamienicy służyły wrota od strony dzisiejszej ul. I. Fedorowa, które prowadziły na dość obszerne podwórze. Według rejestru kamienic 1712 r. Kostewiczowską kamienica była parterowa z drewnianym pokojem na poddaszu. Na dole znajdowały się szynki: miodowy i gorzałczany oraz pusty sklep do wynajęcia. Tak wyglądał budynek przed zajęciem Galicji przez Austrię w 1772 r. W tym czasie budynek należał do Ormianina Jana Kapistrana Bogdanowicza.
W 1773 r. kamienicę wynajął u Bogdanowicza drukarz, wiedeńczyk Antoni Piller i urządził w niej drukarnię. Z dokumentu datowanego w 1776 roku wiadomo, że właściciel budynku oddał go do użytku z całym wyposażeniem (stołami, szafami, kanapami, krzesłami, obrazami i gipsową rzeźbą). Na skutek pracy maszyn drukarskich budynek doznał licznych uszkodzeń, w związku z czym właściciel miał pretensje do A. Pillera.
Po trzech latach (w 1776 r.) Antoni Piller został właścicielem całej Kostewiczowskiej kamienicy, wykupiwszy ją od Jana Kapistrana Bogdanowicza za 48 000 złotych. Od owego czasu kamienicę nazywano „Pillerowską".
Drukarnia Antoniego Pillera rozpoczęła swą działalność w 1773 roku. Pierwszym wydaniem były „Uwiadomienia" („Avertissement"), ale gubernialny protokół z dnia 11 stycznia 1774 r. zabronił ich drukowania. Oprócz „Uwiadomień" Piller razem z Józefem Skoberem zobowiązali się wydrukować gramatykę niemiecką. Od roku 1773 wychodziła tu gazeta, która do naszego czasu nie zachowała się. Dopiero po upływie trzech lat, bliżej nie znany, chevalier Ossudi rozpoczął wydawać po francusku gazetę - „Gazette de Leopol" pierwszy numer której pojawił się 15 stycznia, a ostatni 19 grudnia 1776 roku. Chociaż polski badacz W. Zawadzki pisze, że gazeta ta wychodziła w ciągu 11 miesięcy, ale do dziś zachował się tylko pierwszy numer gazety.
Po śmierci Antoniego Pillera (maj 1780 r.) działalność wydawnictwa i drukarni kontynuowała jego żona Józefina. We lwowskim archiwum historycznym zachowały się dwa pośmiertne inwentarze zmarłego. W ostatnim spis wymienia dużą ilość czcionek o specjalnych nazwach oraz inne drukarskie i osobiste rzeczy.
W ciągu lat 1783-1784 Józefina Pillerowa wydawała „Pismo uwiadamiające Galicji" które w drugim roku wydania nosiło nazwę „Lwowskie pismo uwiadamiające". W 1786 roku rozpoczęła publikację tygodnika niemieckiego „Lemberger-wochentliche Anzeigen" z równoczesnym jego polskim wydaniem „Lwowskie Tygodniowe wiadomości". Pismo polskie przetrwało do 1787 roku, natomiast tygodnik niemiecki drukowano aż do 1795 roku. Szkoda, ale wydania te nie zachowały się.
Na początku XIX w. działalność drukarską Antoniego Pillera kontynuowali jego synowie Józef, Karol i Piotr Pillerowie. Pracowali oni w dziedzinie litografii, a ich pracownia i drukarnia mieściła się już pod innym adresem (przy ul. Łyczakowskiej 3).
W XIX wieku budynek przy ul Stauropigijskiej 11 (ówczesnej Dominikańskiej) przeszedł na własność lwowskiego księgarza Edwarda Milikowskiego (który posiadał również kamienicę w Rynku pod nr 25, gdzie w XVIII wieku mieszkał i pracował ukraiński drukarz Iwan Pyłypowicz). W 1885 r. Waleria Milikowska przeprowadziła rekonstrukcję budynku, nadbudowując trzecie piętro. W 1911 r. mniejsze prace renowacyjne wykonał architekt Filemon Lewicki.
W budynku przy ul Stauropigijskiej 11 na początku XX wieku miało siedzibę Galicyjskie Stowarzyszenie Lekarzy, założone w 1867 roku; mieściło się tutaj także kilka ukraińskich ośrodków kulturalnych.
Wolodymyr WUJCYK (Nr 4, grudzień 1994 - styczeń 1995)
