Muzeum Historyczne miasta Lwowa (Rynek 4) należy do typu muzeów lokalnych, przeznaczonych na gromadzenie i przechowywanie pamiątek tylko z dziejami Lwowa związanych. Zabytki tu pomieszczone obrazują stadja rozwoju miasta na przestrzeni wieków jego istnienia, dorobek dziejowy mieszkańców, poziom ich kultury materialnej i artystycznej.
Gromadzone zdawna pamiątki lwowskie od 1391 r. oddano pod pieczę specjalnie zorganizowanej instytucji muzealnej. Własną siedzibę zyskało jednak Muzeum Historyczne miasta Lwowa dopiero w 1929 r. Jest nią wspaniały zabytek dawnego budownictwa mieszczańskiego, powstała w latach 1588—9 kosztem Włocha z wyspy Chios, Tomasza de Alberti, renesansowa kamienica rynkowa, zwana długo we Lwowie Lorencowiczowską a następnie „Czarną Kamienicą". Wytworna jej fasada składa się z misternie ułożonych ciosów. Z obu stron podtrzymują ją od dołu do góry dwa pilastry, a szczyt wieńczy attyka, wykonana w 1677 r. przez mistrza Marcina Gradowskiego, zwanego w lwowskim cechu budowniczych „Wygodnym".
Szczodra dekoracja rzeźbiona pokrywa fasadę parteru, portal wejściowy i obramienia okienne. Na kluczu luku portalu głównego widnieje g m er k właściciela, któremu „Czarna Kamienica" zawdzięcza swój wygląd ostateczny, dr. Marcina Nikanora Anczewskiego. Straż nad domem objęły postacie świętych: Marcina, Stanisława Kostki, Jana z Dukli i Łukasza.
„Czarna Kamienica"
zachowała charakterystyczny dla dawnych miejskich budowli mieszkalnych dwudział, odpowiadający podziałowi części frontowej na wielką dwuokienną świetlicę i boczną jednookienną komnatę. Schody czerpią oświetlenie zgóry, z t. zw. latarni, czyli okna w dachu umieszczonego.
Nad sienią rozpościera się sklepienie krzyżowe, wsparte na ornamentowanych motywami szyszki i żołędzia wspornikach. Zajmuje ją t. zw. Lapidarium. Są to fragmenty dawnej architektury i zdobnictwa budowlanego (rzeźby kamienne, konsole, zworniki, okruchy portali, pochodzące z nieistniejących już budowli lwowskich.
l piętro.
W świetlicy zachował się strop o drewnianych, profilowanych belkach. Uderzają tu swem pięknem dwa okna zbliźnione, ujęte w t. zw. międzyścieże, zdobne w kolumny i pokryte hojną rzeźbą. Oba portale świetlicy są bardzo ozdobne, ale zupełnie różne swą ornamentyką.
Świetlica mieści portrety ludzi, działalnością życia ściśle ze Lwowem związanych, a przede-wszystkiem wizerunki przedstawicieli dawnego mieszczaństwa, (Korniaktów, Boimów, Bernatowiczów, Maratowiczów i In.). W gablotach rozłożone zostały pamiątki przeszłości miejskiej, miecze katowskie i reprezentacyjne, berła miejskie i cechowe, zabytki numizmatyki i sfragistyki miejskiej. Środek sali zajęty trzy modele rekonstrukcyjne, wypracowane przez inż. arch. J. Witwickiego a przedstawiające: l) Staropolski ratusz lwowski, rozebrany z pocz. XIX w. 2) Dom Korniaktowski albo tzw. Kamienicę Królewską, Rynek 6, wspaniały zabytek budownictwa renesansowego i 3) Arsenał Królewski, najważniejszą budowlę świecką we Lwowie z okresu baroku.
Salka frontowa boczna l piętra mieści charakterystyczne dla fizjonomiki i kostjumologji mieszczańskie] portrety Lwowian ww. XVIII—XIX. Są tu prace mistrzów pędzla dziewiętnastowiecznego Lwowa, a to: E. Bielawskiego, M. Jabłońskiego, J. i M. Maszkowskich, A. i J. Rejchanów, K. Schweikarta, K. Szlegla i in.
Sala cechowa , o stropie belkowym i dwóch oknach zwróconych na podwórze mieści cenne zabytki do przeszłości rzemiosła lwowskiego. Zwraca w jej wnętrzu uwagę piękny portal, którego supraporta zdobna jest alabastrową rzeźbą, przedstawiającą Mękę Pańską. Wzdłuż dwu ścian ustawione są skarbce cechowe, t. zw. lady lub skrzynki. Płaszczyznę ścian zajmują sztandary cechowe i godła gospod cechowych. W szafkach, witrynach i gablotach rozmieszczone zostały drobniejsze pamiątki, ilustrujące dawną organizację rzemieślniczą, wraz z jej hierarchją, zwyczajami i systemami pracy i szkolenia młodzi rzemieślniczej. Są tu znaki zwołujące na posiedzenia cechowe czyli schadzki miesięczne, t. zw. cechy, obesłania albo tessery z emblematami poszczególnych rzemiosł, tacki składkowe, puszki, puhary, kubki, krzyżyki, dzwonki, tabliczki wotywne i majstersztyki.
II piętro.
Wnętrze II-go piętra nie zachowało żadnej, w kamieniu kutej ornamentyki. Rozmieszczone tu eksponaty dają przegląd poszczególnych przemian ewolucyjnych organizmu miejskiego, zaznajamiają z instytucjami kulturalnemi i działaczami nowoczesnego Lwowa z okresu XIX—XX w.
Przedpokój wypełniają portrety przedstawicieli doby konstytucyjnej b. Galicji i autonomicznej j e j stolicy Lwowa.
Główna sala frontowa II-go piętra objęta dział ikonograficzne-topograficzny, złożony z widoków, panoram, planów, sztychów, litografii, rysunków i dawnych fotografij. Zabytki te dają dokładny pogląd na przeobrażanie się Lwowa w ciągu wieków i na jego przemiany urbanistyczne. Uchwycone w nich zostały najcharakterystyczniejsze znamiona architektury i krajobrazu Lwowa. Najstarszy widok Lwowa pochodzi z pocz. XVII w.
Frontowa salka boczna II-go piętra zawiera pamiątki złączone z przeszłością najgłówniejszych lwowskich instytucyj kulturalnych: uniwersytetu i teatru, oraz z dziejami tajemnej prący niepodległościowej, prowadzonej na terenie Lwowa a upersonifikowanej w osobie spiskowca i męczennika sprawy narodowej, Teofila Wiśniewskiego, straconego we Lwowie dnia 31. VII. 1847 r. Są tu również reminiscencje wojskowego przysposabiania Lwowian XIX w. do obrony miasta, w postaci szczątków mundurów dawnej Milicji Lwowskiej, zamienionej w okresie „wiosny ludów", w marcu 1848 r. w Gwardję Narodową.
W jednej z gablot godny uwagi jest zbiór medali, plakietek, odznak i żetonów, któremi Lwów upamiętniał wielkie narodowe rocznice dziejowe, wydarzenia znamienne własnej przeszłości lub też obdarzał ludzi wsławionych na polu nauki, literatury, sztuki, działalności kulturalnej, humanitarnej i obywatelskiej.
Salka boczna , prowadząca ku balkonowi podwórzowemu poświęcona jest widokom zabytków architektonicznych Lwowa i reminiscencjom jego austrjackiej doby.
....
Dwuokienna sala II-go piętra od strony podwórza , poświęcona została pamiątkom z okresu Wielkiej Wojny 1914—1918, walkom o Lwów i ziemie południowo-wachodnie w latach 1918—1919 oraz echom wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. Materjał eksponowany tworzą tu obwieszczenia i odezwy, fotografje, przeźrocza, plakiety i obrazy ilustrujące niedolę wojenną Lwowa, atmosferę walk listopadowych i grudniowych 1918 r. (Tryptyk pędzla ST. Batowskiego: „Bój na Persenkówce"), Za krwawe zmagania tych dni Odrodzona Rzeczpospolita nagrodziła Lwów orderem Virtuti Militari i chlubnym przymiotnikiem: „Semper Fidelis". (W gablocie na ściance między oknami herb miasta własnoręcznie udekorowany przez Marszałka Józefa Piłsudskiego dnia 22. Xl. 1922 r. we Lwowie). Ostatnio wydany został wzorowo opracowany Przewodnik po Muzeum pióra kustosza Dr. Łucji Charewiczowej. — Muzeum otwarte od godz. 10—14 prócz poniedziałków.
Muzeum Narodowe im. Króla Jana III mieści się w Kamienicy Królewskiej, składającej się z budowli pałacowej z wejściem od Rynku l. 6, oficyn (indermachu) i kamieniczki od ul. Blacharskiej l. 10, połączonych dwupiętrowemi krużgankami.
II piętro
zawiera portrety szlacheckie męskie i kobiece, przeważnie z XVIII w.
I piętro
o pięknym stropie belkowanym z końca XVI w. zawiera cykl obrazów Aleksandra Sochaczewskiego p. t. „Sybir", składający się z około 120 płócien, z których tytko część wystawiona. Obrazy przedstawiają sceny męczeńskie wygnańców naszych na Syberji po powstaniu r. 1863. Duże wrażenie na widzu sprawiają obrazy: „Pożegnanie Europy", „Pani Gudzińska", „Śmierć doktora Maya", „Odpoczynek zbiegów", „Wieczór w kopalni". Prócz dzieł Sochaczewskiego znajdują się tu: „Pochód na Sybir" pędzla Witolda Pruszkowskiego i „Ciosanie krzyża", oryginalny karton Artura Grottgera.
Rudolf Mękicki: Muzeum Narodowe im. Króla Jana III we Lwowie. Przewodnik po zbiorach. Lwów 1936 r. z 12-toma tablicami. — Do nabycia przy kasie.
Zbiory Bolesława Orzechowicza (ul. Ossolińskich 3) stanowią Oddział Muzeum Narodowego im. króla Jana III z fundacji ziemianina, właściciela Kalnikowa, Bolesława Orzechowicza, który w staraniach o pomnożenie kultury narodowej na kresach, nadzwyczaj cenne historyczno-artystyczne swe zbiory muzealne ofiarował Miastu. Gromadzone przez niego w ciągu długich lat drogocenne skarby malarstwa polskiego i inne zabytki sztuki oraz przedmioty muzealne stworzyły kolekcję o wysokiej wartości artystycznej i stały się w ten sposób podwaliną nowej, bardzo cennej placówki kultury polskiej we Lwowie. Zbiory Orzechowicza zawierają:
Zajmują trzy sale parterowe (zbrojownia), klatkę schodową oraz 12 sal I p. Wejście z sieni na lewo.
Parter:
(na prawo od środkowej): broń polska i wschodnia (turecka, perska, indyjska, mamelucka). Znakomite okazy broni polskiej: kirysy, kołczany, szyszaki. Szable i szpady - augustówki, karabele, sztylety, buzdygany. Pod ścianą polowa kasa żelazna gen. Dwernickiego, z empirowemi ozdobami i wielce kunsztownym zamkiem. Bogaty zbiór broni wschodniej: tarcze, hełmy, karwasze i szable perskie, szable tureckie, indyjskie i mameluckie, osobną grupę stanowią jatagany.
l piętro:
Portrety rodzinne Orzechowiczów i hr. Rozwadowskich, starsze przeważnie nieznanych malarzy, późniejsze pędzla Pitschmana, Rejchana, Schweikarta, Szlegla, Lisiewicza. Portret fundatora zbiorów pędzla Pochwalskiego, popiersie wykonane przez art. rzeźbiarza Chudzińskiego. Meble czeczotkowe z potowy XIX w. nadają sali charakter ciepłej, staropolskiej komnaty zaściankowej. W ogóle stylowe meble są niemałem upiększeniem wszystkich sal. W szafach porcelana i wyroby ze srebra.
Bogata kolekcja obrazów w zbiorach Bolesława Orzechowicza jest doskonałem dopełnieniem Galerji Narodowej miasta Lwowa,, której druga część pomieszczoną jest tymczasowo w tymże gmachu w parterowych salach (na prawo).
Założona w r. 1907, obejmuje:
l. obrazy malarzy obcych od XV do początków XIX w.,
2. obrazy malarzy polskich i w Polsce pracujących od początków XVIII w. po dzień dzisiejszy,
3. miniatury polskie i obce,
4. rzeźby,
5. medaliony polskie,
6. bronzy i plakiety.
Obrazy Galerji Narod, m. Lwowa nie mają własnego gmachu, któryby umożliwił ukazanie ich w całości, w jednolitym zespole i w odpowiednich dla dzieł sztuki warunkach. Są one ulokowane w dwu różnych miejscach.
I dział Galerji znajduje się w gmachu zbiorów im. Bolesława Orzechowicza (ul. Ossolińskich 3), II dział w gmachu Miejskiego Muzeum Przemysłu Artyst. (ul. Hetmańska 20) .
I dział zbiorów Galerji tworzą obrazy malarzy obcych, głównie z XVI, XVII i XVIII w., oraz obrazy polskie względnie malarzy obcych pracujących w Polsce z XVIII i l polowy XIX w. Ponadto znajdują się w tym dziale miniatury polskie i obce oraz bronzy i plakiety. Wśród obrazów malarzy obcych spotykamy dzieła włoskie, flamandzkie, holenderskie, francuskie, hiszpańskie, niemieckie i angielskie- Jest to kolekcja niewielka, nie brak w niej jednak dzieł o wysokiej wartości artystycznej.
Druga część I działu Galerji to obrazy malarzy polskich i obcych, którzy pracowali w Polsce, z XVIII stulecia i pierwszej połowy XIX. W tej części zbiorów szczególnie obficie i pięknie reprezentowane są: malarstwo nasze z doby Stanisława Augusta, z końca XVIII w. i początków XIX (obrazy i rysunki Bacciarellego, Kraffta, Norblina, Pietschmanna, Orłowskiego, Smuglewicza, Tokarskiego, Walia, Wojniakowskiego, Vogla i inne (oraz w obrębie malarstwa polskiego z pierwsze! połowy XIX w., twórczość artystów lwowskich z tego czasu z Alojzym Rejchanem, znakomitym portrecistą na czele (obrazy Rejchana, Schweikarta, Jabłońskiego i innych). W przeglądzie obrazów w salach, poświęconych malarstwu polskiemu, nie sposób ominąć cennej kolekcji minjatur polskich i obcych, rozmieszczonych w kilku gablotach.
II dział Galerji pod względem ilości okazów górujący znacznie nad poprzednim znajduje się w gmachu Miej. Muzeum Przem. Artyst. Mieszczą się w tym dziale obrazy z okresu rozkwitu malarstwa polskiego w drugiej połowie XIX w. oraz prace artystów nowszych z doby przedwojennej. Większość najcenniejszych obrazów tego działu znajduje się w salach, położonych w parterze Muzeum, na lewo od westybulu, obok sali wykładowej. Tutaj uwagę zwiedzających kierują na siebie przedewszystkiem dzieła Jana Matejki i Artura Grottgera.
Obrazów Matejki, nie licząc szkiców rysunkowych, posiada Galerja 30, w tem szereg z najwcześniejszych lat jego twórczości. Szczególniejszą uwagę należy poświęcić następującym obrazom: „Portret p. Makomaskiej" z r. 1865, „Sejm w Gąsawie" z r. 1866, „Portret dzieci" z r. 1879 a wreszcie ostatniej pracy mistrza, wielkiej kompozycji historycznej „Śluby Jana Kazimierza", niewykończonej z powodu przedwczesnej śmierci artysty.
Jeszcze doskonalej aniżeli twórczość Matejki reprezentowana jest w Galerji lwowskiej twórczość Grottgera. Obok licznych prac młodzieńczych, do których zaliczamy także piękny cykl akwarel „Szkolą szlachcica", mieszczą się w Galerji dwa znakomite cykle rysunków Grottgera; „Warszawa" oraz 11 kartonów słynnej „Wojny", która niegdyś była własnością cesarza Franciszka Józefa. Wśród olejnych obrazów Grottgera, posiadanych przez Galerję, wybija się na pierwszy plan „Nocturno".
Prócz obrazów Matejki i Grottgera znajdują się w tych salach: Juljusza Kossaka „Targ na Pradze" i „Targ pod Warszawą" obok kilku innych jeszcze prac tego artysty, Aleksandra Gryglewskiego widoki architektury i zabytkowych wnęk, Józefa Chełmońskiego trzy obrazy, z pośród których zachwyca zwłaszcza „Wyjazd na polowanie", Józefa Brandta „Pożegnanie" i „Bogurodzica", Alfreda Wierusz-Kowalskiego „Z rozkazem wojennym", Czachórskiego „Dama z różą", Pillatiego „Szwed", a ponadto, obok dziel innych jeszcze artystów, kolekcja obrazów Henryka Siemiradzkiego.
W sali wykładowej muzeum zawieszono wielki obraz Styki o treści narodowej „Polonja".
Dalsza część drugiego działu Galerji lwowskiej umieszczoną jest w kilkunastu salach po przeciwnej stronie gmachu, na parterze i na piętrze (wejście od podwórza). Wymieniamy rzeczy najbardziej godne zobaczenia w tych salach:
w I sali kolekcja pejsaży Jana Stanisławskiego.
II sala: portrety i autoportrety malarzy polskich,
III. obrazy rodzajowe przeważnie z scenami ludowemi oraz obrazy Leona Wyczółkowskiego (Portret Bergera) i duża kolekcja dzieł Jacka Malczewskiego (Eloe),
IV. portrety Andrzeja Grabowskiego (Portret Smolki) i portrety oraz obrazy rodzajowe i historyczne Leopolskiego (Zgon Acerna, Skąpiec, Portret p. Hoffmanowej)
V. kolekcja obrazów Witolda, VI. prace Stanisława Chlebowskiego i Pruszkowskiego (Ellenaj, Eloe, Po zachodzie, Nad stawem).
W salach na piętrze należy obejrzeć kolekcję obrazów Aleksandra Kotsisa i obrazy następujących artystów: Boznańskiej, Dębickiego, Filipkiewicza, Jareckiego, Kamockiego, Lenca, Pautscha, Piątkowskiego, Podkowińskiego, Ruszczyca, Sichulskiego, Szermentowskiego, Uziembły, Weissa i Wyspiańskiego; pozatem zaś inne także dzieła malarskie tu zebrane.
Wśród rzeźb rozmieszczonych w drugim dziale Galerji znajdujemy między innemi prace Rygiera, Szymanowskiego i Wittiga pozatem Drekslerówny, Małaczyńskiej, Reichertówny. (Galerja otwarta 10—14 prócz poniedziałków).
Muzeum Etnograficzne (w organizacji) tworzy się z hojnego daru Aleksandra Prusiewicza, który na rzecz gminy przekazał swe bogate zbiory etnograficzne z zakresu sztuki i przemysłu ludowego z regjonów wojewódzkich: lwowskiego, stanisławowskiego, tarnopolskiego, wołyńskiego i poleskiego, Główną ozdobą zbiorów są hafty ludowe w ilości 4.500 sztuk, uporządkowane według powiatów.
Muzeum Przemysłu Artystycznego (ul. Hetmańska 20) założone w r. 1874, posiada oprócz Bibijoteki z zakresu nauk o sztukach plastycznych (jedna z najbogatszych w Polsce), wśród zbiorów następujące grupy okazów rzemiosł artystycznych, zasługujące na uwagę: wyroby ślusarstwa polskiego od pół. XVII do pół. XIX w., kielichy mszalne, okazy metalowe żydowskie, meble obce i polskie, rozmieszczone według stylów historycznych, kobierce wschodnie, okazy szkła niemieckiego, czeskiego i polskiego, wyroby ceramiczne, zwłaszcza majoliki włoskie oraz fajanse francuskiej holenderskie, porcelana japońska, miśnieńska, wiedeńska, berlińska i sewrska, wyroby związane z urządzeniem kościołów i cerkwi oraz fragmenty tkanin (koptyjskie od lii do VIII w.), kobierce zw. siedmiogrodzkie, gdańskie meble barokowe, pasy polskie, większa kolekcja fajansów polskich, okazy porcelany z Korca i Baranówki, ceramika pokucka, przeważnie w starszych okazach (z wyrobami J. Bachmińskiego na czele), wyroby huculskie z mosiądzu i drewna, pisanki, wycinanki kurpiowskie oraz żydowskie, wreszcie duży zbiór kilimów ludowych, pozatem posiada Muzeum stosunkowo znaczną grupę okazów najnowszego przemysłu artystycznego (9-14).
Panorama Racławicka (pl. Targów Wschodnich, tel. 61-03). Wystawa krajowa z r. 1894 umożliwiła utworzenie tego wspaniałego dzieła sztuki, budzącego entuzjazm u swoich, niekłamany podziw u obcych. -Budzi potężne wrażenie wśród zwiedzających ze względu na temat i wykonanie gigantycznego dzieła. Zasługa inicjatywy przypada znakomitemu art.-malarzowi, Janowi Styce, który był dzieckiem Lwowa (ur. 1858). Rocznica insurekcji .Kościuszkowskiej natchnęła go myślą uwiecznienia jednego z jej epizodów. Styka do współpracy powołał znakomitego batalistę, Wojciecha Kossaka i pozyskał znanego pejsażystę, Ludwika Bollera. Podróż na teren Racławic celem przestudiowania na miejscu planu bitwy, pozycyj wojsk, pejsażu, wreszcie strojów ludowych miejscowej ludności — wobec zakazu gubernatora kieleckiego Iwanienki prowadzenia studjów na terenie Racławic w pasie granicznym, — natrafiła na trudności rozliczne, przezwyciężone jednak w zupełności (kwiecień, 1893).
Prace około panoramy szybko postępowały naprzód naciągnięto olbrzymie płótno, sprowadzone z Brukseli (na wysokości 15 m, w obwodzie 120 m), w sierpniu rozpoczęły się już prace malarskie. Prowadzili je przedewszystkiem Jan Styka i Wojciech Kossak, a do pomocy stanęli artyści-malarze: Ludwik Boller, Tadeusz Popiel, Teodor Axentowicz, Zygmunt Rozwadowski, Włodzimierz Tetmajer, Michał Sozański i Wincenty Wodzinowski. Grupa w tym składzie pracowała do listopada, poczem obok Styki i Kossaka przy współudziale Botlera, Popiela i Rozwadowskiego prace były prowadzone przez okres zimowy. W dniu 28 maja 1894 nastąpiło oddanie wspaniałego dzieła Komisji artystycznej Komitetu, W ten sposób otrzymał Lwów w „Panoramie Racławickiej" trwałe i cenne dzieło, stanowiące chlubę sztuki polskiej. Żywość i wierność dzieła historycznego, ruchliwość akcji, mistrzowska wprost charakterystyka postaci i psychologiczne odcienie w ich skreśleniu, rysunek koni, naturalność krajobrazu i pogoda wiosennego nieba, podobne do złudzenia chaty i krzyże, barwny tłum walczących, dalej wogóle wspaniała kompozycja, ruchliwość i harmonja w ugrupowaniu, bez śladu teatralnego efektu czy chęci zemsty nad pokonanym przeciwnikiem — te wszystkie ogniwa tworzą treść wspaniałego, polskiego dzieła. Panorama przedstawia bitwę w chwili rozstrzygającej o godz. 4-ej po południu. (Zwiedzać można od 9-tej do wieczora).
Wszystkie wymienione powyżej zbiory muzealne świadczą chlubnie o wysiłkach Gminy w kierunku gromadzenia skarbów kultury narodowej, a w szczególności o niestrudzonych w tej mierze zabiegach i wybitnej inicjatywie zasłużonego Strażnika kultury starego Lwowa, Dyr. Drą Aleksandra Czołowskiego. któremu wspaniały wygląd miejskich zbiorów muzealnych w dużym stopniu przypisać należy. Wszystkie, wymienione powyżej zbiory pomnożyły znakomicie ilość kulturalnych bastjonów Lwowa i w chwilach najcięższych strzegły jego polskości.
Muzeum Lubomirskich (ul. Ossolińskich 2) tworzy znakomite uzupełnienie zbiorów Ossolineum — z piękną zbrojownią, galerją obrazów i drogocenną kolekcją pamiątek narodowych, Powstało w r. 1823 z ofiarności Henryka ks. Lubomirskiego i obejmuje dwa działy zasadnicze: historyczno - pamiątkowy i galerję obrazów.
Wejście główne . Westybul : Wykopaliska przedhistoryczne głównie z województw południowo-wschodnich, wśród nich na szczególną uwagę zasługują rzymskie z bronzu, pozatem egipskie, greckie i t. p. Odlew gipsowy Światowida (oryginał w Krak. Akad. Umiej.), armaty żelazne z czasów Karola XII.
Parter .
I Sala . Portrety fundatorów, dobroczyńców, kuratorów i wybitnych pracowników Zakładu.
II . Portrety polskie z XVI—XVII w. bardzo ciekawe ze względów kostiumowych. W gablotkach okazy przemysłu artystycznego ze srebra, kości słoniowej i szkła.
III . Pamiątki po królu Janie III. Szereg portretów rodziny królewskiej. Drzwi z zamku w Olesku. W gablotkach cenne okazy broni (karabele, buzdygany). Na ścianie połowa namiotu z XVII w.
Zbiory numizmatyczne . W gablotkach monety polskie od X w. do czasów dzisiejszych. Monety państw lennych i ościennych. Zbiór medali polskich od XVI w. do doby obecnej. Przykładowo: monety greckie, rzymskie i bizantyńskie. Wybrane okazy monet i medali europejskich od XV w. Na ścianach banknoty polskie i obce od XVIII w. Plakiety Chudzińskiego. Druga połowa namiotu tureckiego z XVII w. Portrety królów i wybitnych osobistości polskich z końca XVIII w. W dwu gablotach pod oknem pieczęcie królów polskich, ordery polskie i obce.
V. Zbrojownia . Bogaty zbiór broni polskiej: hakownice, rozmaite okazy broni palnej zachodniej i orjentalnej, niektóre bardzo artystycznie zdobione. Kolczugi i pancerze polskie z XVII w. Zbiór pamiątek po gen. Rybińskim (1831). Skrzydło husarskie. Pistolety. Dwa złocone dziryty przybocznej straży szacha perskiego. Halabardy. Mundury z czasów Napoleońskich i powstania listopadowego.
VI. Szablarnia . Piękny zbiór szabel polskich z XVI—XIX wieku, niektóre z charakterystycznemi napisami, np. szabla Ilińskiego Iskander Baszy z napisem: „Od połowy XVIII w. do r. 1849". Szable Radziwiłła P. Kochanku, szable z herbami, złotem nabijane. Szable wschodnie, tureckie i perskie od XV wieku, wśród nich wiele kling złotem i srebrem nabijanych. Szable kozacko-rosyjskie, ofiarowane przez ces. Elżbietę atamanowi kozackiemu Szczerbakowowi. Szable niemieckie z XVII—XVIII w., wśród nich jedna z życiorysami i portretami cesarzy niemieckich. Papiery szkockie, szable japońskie. Tasaki i rapiery z wojen Napoleońskich. Bojowe i katowskie miecze od XIV—XVII w.' Jatagany wschodnie, szpady zachodnio-europejskie z XVII do XVIII w., sztylety wschodnie, niemieckie i włoskie.
Na ścianach obrazy Kossaka i Rybkowskiego, przedstawiające wydarzenia wojenne, związane z rodziną Hohendorfów.
Na ścianach klatki schodowej portrety Ossolińskich i Lubomirskich.
Westybul : na szafach oryginalny model drewnianego kościoła w Horodence i rzeźba Pelczarskiego: Madonna i obrazy treści religijnej.
Sala I. Sztuka religijna. Obrazy, z których najstarszy Jana z Ujazdu (1450). Obrazy cechowe, głównie lwowskie z XVII w. Kafel z herbem Piotra Gembickiego, bpa krak. Stół intorsjowany mapą Ziemi Św, (roboty włoskiej z XV! w.). Rzeźby kościelne z XVII—XVIII w. i drobne okazy sztuki kościelnej.
II. Portrety i obrazy z XVIII w., głównie polskie . Portrety króla St. Augusta. Pastele Marteau: Hugo Kołłątaj, Ignacy Potocki, Ignacy Cetner. Portrety wybitnych osobistości: Radziwiłła P. Kochanku, Rzewuskiego, Czapskiego, obraz ostatniej elekcji (1764) i in.
III. Sala walk o niepodległość. Zbiór pamiątek po T.Kościuszce. Portrety, wyroby własnoręczne tokarskie, pamiątki osobiste. Pamiątki po Słowackim. Na ścianach portrety Zana. M. Szymanowskiej, Hoffmanowej, Lipińskiego, Fredry, Sadyka Paszy, Chłopickiego, akwarele więźniów stanu z Kufsteinu. Czako oryg. ks. Józefa i t. d. W gablotach pamiątki po ks. Józefie, po więźniach stanu austrjackich i rosyjskich, zbiór pamiątek z listopadowego i styczniowego powstania. Popiersie marmurowe Mickiewicza. Odznaki masońskie, głównie polskie. Pamiątki z epoki romantyzmu.
IV. Artyści niederlandzcy XVI— XVII w. (Jordaens, Rosa da Tivo, van Kessel, Maienaer, Dirk Hals, Jan Duck, Brekelenkam i In.). W gablocie zbiór miniatur polskich i obcych od XV1-XIX w.
Zbrojownia w Muzeum im. Lubomirskich.
V. Juljusz Kossak. Kilkadziesiąt obrazów, akwarel, rysunków.
Galerja obrazów (w osobnej przybudówce z korytarza bibljotecznego).
Westybul i klatka schodowa. Portrety malarzy polskich XVIII— XIX w. Rzeźby i kopje rzeźbiarzy polskich i obcych.
I sala I p. „Unja lubelska" Matejki, tegoż malarza: „Karol Gustaw i Starowolski nad grobem Łokietka". W.Eljasza: Konfederacja Gołębska i in.
II. Brandt : Modlitwa w stepie. Portrety fundatorów i kuratorów Zakładu. Obrazy Zaleskiego, Łobeskiego, Łuszkiewicza i Brodowskiego.
III. Obrazy włoskie z XVI—XVII w. Tizian: Portret męski. Dzieła malarzy kolońskich i weneckich, — dalej francuskich i niemieckich z XVII i XVIII w. oraz polskich. — (Muzeum otwarte codziennie z wyjątkiem poniedziałku od godz. 10—2; w niedziele od 11—2).
Muzeum Baworowskich (w dawnym arsenale Sieniawskich, ul. Ujejskiego 2) fundacji, podobnie jak i Bibijoleka, Wiktora hr. Baworowskiego, zawiera galerję zwyż 300 obrazów mistrzów włoskich, niemieckich, niederlandzkich i polskich z XVI-XIX w., dalej cenne meble z XVII i XVIII w. starą bron, porcelanę; liczny zbiór numizmatyczny i medali (16—19).
Rzym.-kat. Muzeum archidiecezjalne im. Ks. Dra Józefa Bilczewskiego (ul. Czarnieckiego 30), założone w r. 1916; (w zawiązku).
Muzeum Ormiańskie (w organizacji).
Prehistoryczne, etnograficzne i przyrodnicze Muzeum im. Dzieduszyckich (ul. Rutowskiego 19). Pierwsze tego typu muzeum na ziemiach polskich zawiera bogate zbiory prehistoryczne, etnograficzne i przyrodnicze. Stworzone zostało magnacką fortuną marsz. Włodzimierza Dzieduszyckiego. Wśród nadzwyczajnego bogactwa eksponatów muzealnych zwraca szczególną uwagę zbiór ptaków a w dziale paleontologii rhinozeros, wydobyty z szybu wosku ziemnego w Staruni, w powiecie bohorodczańskim (we czwartki i niedziele od 10—13).
Muzeum Naukowego Tow. im. Szewczenki (ul. Czarnieckiego 26), zawiera zbiory archeologiczne, etnograficzne i starocerkiewne. Bogaty zbiór pisanek z południowo-wschodnich województw (9-13).
Muzeum Ruskiego Instytutu „Narodny Dom" (ul. Kurkowa 14), zawiera portrety, modele typów ludowych, strojów, pisanki, tkaniny i t. p. (9-13).
Muzeum Instytutu Stauropigjańskiego (ul. Blacharska 9), obejmuje rozmaite przedmioty, dotyczące lwowskiej Stauropigji, zabytki cerkiewnej sztuki, jak mszały, kielichy, relikwiarze, ornaty i kapy, obrazy, medale (otwarte 9:30 —12:30, z wyjątkiem niedziel i świąt grecko-katolickich).
Muzeum im. Andrzeja Szeptyckiego (ul. Mochnackiego nr. 42). Założone przez metr. A. Szeptyckiego w,r. 1912,.zawiera w przeważnej części zabytki sztuki cerkiewnej, ikonostasy, ornaty, kielichy i t. p., pozatem broń, wyroby z drzewa, pisanki i t. p. (9-14).
Prywatne zbiory:
(ul. Matejki 4) stanowi jedną z najpiękniejszych galeryj prywatnych, pełną smaku estetycznego i znawstwa w doborze dzieł.
W nowe stadjum rozwoju przeszła ta kulturalna akcja z chwilą utworzenia „Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Żydowskiego" i weszła na realne tory stworzenia Muzeum Żydowskiego dzięki inicjatywie i nadzwyczaj wybitnemu zainteresowaniu się sprawą ze strony obecnego Wiceprezydenta m. Lwowa i Prezesa Żydowskiej Gminy wyznaniowej, Wiktora Chajesa. W maju 1934 otwarte zostało Muzeum Żydowskie w obszernych salach gmachu Gminy wyznaniowej przy ul. Bernsteina 12, II p. Doszło ono do skutku obok ofiarnej pracy grona obywateli dzięki finansowemu poparciu prez. Chajesa.
Muzeum zbiera przedewszystkiem przedmioty żydowskiej sztuki zabytkowej jak niemniej okazy przemysłu artystycznego, — gromadzone są zatem zarówno przedmioty, przeznaczone dla kultu, jak i wyroby, tworzone dla ogólnego użytku.
W dziale przedmiotów sakralnych zwraca uwagę bogata kolekcja sreber liturgicznych, częstokroć złoconych, zdobionych emaljami, wysadzanych półszlachetnymi kamieniami a świadczącymi o wysokim poziomie artystycznym wykonawców.
Osobny zbiór tworzą puszki na wonne korzenie o najrozmaitszych kształtach. Tkaniny w formie zasłon przed szafą z rodałami lub lambrekinów, bogato haftowane lub zdobione literami z blachy srebrnej.
Bogatym jest dział okazów artystycznego przemysłu, przeznaczonego dla celów świeckich. Wysuwa się w tym dziale na pierwszy plan ceramika z fajansami w Lubyczy Królewskiej, gdzie modelarzami i malarzami byli robotnicy żydowscy. Największy zbiór w Polsce druków na płótnie, t. zw. dymek lub malowanek, których wzory i druk są dziełem żydowskich farbiarzy.
W jednej ze sal Muzeum pomieszczone są zbiory blp. Dra Marka Reichensteina, zbieracza i badacza grafiki zabytkowej. Najciekawszą częścią tej kolekcji jest zbiór intercyz ślubnych, t. zw. ketub, pochodzenia przeważnie włoskiego. Pisane na pergaminie, mają brzegi szeroko malowane w ornamenty roślinne z bogatem zdobnictwem ze świata zwierzęcego, a nawet postaciami ludzkiemi. Najstarsze z tych intercyz sięgają XVII w. i tworzą ciekawe przyczynki poza wartością artystyczną dla badań obyczajowych. Zbiory ofiarodawcy powiększa stale „Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Żydowskiego", które obok akcji gromadzenia zabytków żydowskiej twórczości artystycznej, inwentaryzuje zabytkowe bożnice, nagrobki i przedmioty kultu przez zdjęcia pomiarowe, fotograficzne i opisy, pozatem udziela fachowej porady w sprawach rekonstrukcji i konserwacji, budowy i matowania bożnic, projektów nagrobków i t. d.
